خواص فیزیولوژیک در پسته:
l الف . تشکیل میوه پسته
l ب . نیاز سرمایی و گرمایی پسته
l ج . تناوب بار دهی (سال آوری)
l د . اثرات هرس در بار دهی
l ه. پوکی
l و. نا خندانی
l ز .پدیده غالبیت انتهایی
الف . تشکیل میوه پسته
درصد Fruit set (دانه در خوشه ) در پسته
پس از شکوفایی گلهای ماده دوره پذیرش کلاله هر گل 2-3 روز و برای هر درخت حدود 5-10 روز میباشد. در این مرحله کلاله به رنگ سبز روشن میباشد.
درصد گل های که به میوه تبدیل میشوند از سالی به سال دیگر فرق میکند و حدود 10% میباشد.
عوامل موثر در افزایش میزان تشکیل میوه پسته
l 1. همزمان سازی گل دهی پایه های نر با پایه های ماده
l 2 . به تاخیر انداختن گل دهی
l 3 . گرده افشانی مصنوعی
l 4. اثرات اقلیم در تلقیح
l 5. پایه نر
1 . همزمان سازی گل دهی پایه های نر با پایه های ماده
l گل های پایه های نر به طور معمول زود تر باز شده و گرده افشانی میکنند. با توجه به عدم تقارن زمان گل دهی و گرده افشانی پایه های نر با ماده توسعه پایه های نر دیر گل جهت افزایش میزان تشکیل میوه توصیه میشود.
در مورد فاصله زمانی بین باز شدن و گرده افشانی نر دیر گل نسبت به نر زود گل (با توجه به تجربه اینجانب در باغات تات سبز در منطقه بویین زهرا ) این فاصله حدود یک هفته میباشد که این زمان حدودا مقارن با باز شدن گل ارقام دیر گل مثل رقم اکبری در این منطقه میباشد.
( گل های پایه های نر در پسته به طور معمول زود تر از گل های پایه های ماده باز میشوند.)
2 . به تاخیر انداختن گل دهی در پسته
l از روشهای ذیل جهت به تاخیر انداختن گل دهی و به منظور گذراندن خطر سرمای دیر رس بهاره میتوان بهره جست.
l نتیجه یک طرح تحقیقاتی مشخص ساخت که محلول پاشی پکلوبوترازول موجب تاخیر گل دهی در رقم اوحدی شده است.
l محلول پاشی اتفون با غلظت بالا (1500-1000ppm ) در رقم اوحدی به طور معنی داری باعث تاخیر در زمان گلدهی میشود و باعث افزایش طول دوره گل دهی میشود.
l از روشهای دیگر عملیاتی محلولپاشی آب از اوایل اسفند هر 6 روز یک بار میباشد که گل دهی را 7-10 روز عقب می اندازد.
3 . گرده افشانی مصنوعی در پسته
l نتیجه یک طرح تحقیقاتی در مورد تاثیر گرده افشانی مصنوعی به کمک اتومایزر در پسته (به صورت مخلوط 2% گرده با 98% آرد گندم ) نشانگر تاثیر این روش در افزایش میزان Fruit set از 9 % به 14% میباشد.
4. اثرات اقلیم در تلقیح پسته
l رشد لوله گرده در دمای زیر 4 درجه سانتی گراد کند میشود. یک دوره سردی هوا حتی بدون یخبندان در زمان گل کردن میتواند به علت تاخیر انداختن رشد لوله گرده و طولانی شدن زمان رسیدن به اوول باعث عدم تلقیح و عدم باروری شود و نهایتا موجب میشود که تعداد گل های به ثمر رسیده کمتر گردد.
l در شرایط خشکی طبقه جدا کننده در دم گل بوجود می آید و گلها خواهند ریخت.
l بارندگی مداوم در دوران گل یکی از عوامل مانع تلقیح میباشد.
5. پایه نر
l یکی از علل پایین بودن تعداد دانه در خوشه پسته کمبود تعداد درختان نر به ماده است. طبق توصیه های کارشناسی نسبت مناسب درختان نر به ماده برابر 9:1 تا حداکثر 1: 25 میباشد.
ب . نیاز سرمایی و گرمایی پسته
l نیاز سرمایی پسته حدود 700- 1200 ساعت بین صفر تا 7 درجه ساتتی گراد میباشد که در مناطق گرمسیری این نیاز برآورده نمی شود و به کمک تیمار مواد ذیل میتوان تا حدی جبران این کمبود سرما را نمود. این مواد شامل:
l یکی از موثرترین ترکیبات تامین کننده نیاز سرمایی پسته در آزمایشات ترکیب شیمیایی دورمکس 4% + ولک 7% که اواسط بهمن تیمار میشود.
تجربیاتی که دکتر راحمی (استاد دانشکده باغبانی دانشگاه شیراز)در باغات پسته مزارع ارزوییه این شرکت (واقع در جنوب استان کرمان) داشته است نشانگر اثر ناچیز تیمار Dormex در برطرف نمودن نیاز سرمایی رقم اکبری در شرایط این مناطق با زمستان معتدل بوده است.
l ماده جدید چرما (تولید موسسه تحقیقات پسته) که ماده موثره آن کاملا از ترکیبات گیاهی است. این ترکیب با نام چرما 13 با غلظت 25 در هزار در اواسط بهمن ماه بر روی درخت محلول پاشی میشود.
این تیمار نیز در آزمایشاتی که در مناطق مشابه انجام شده تاثیری در برطرف نمودن نیاز سرمایی پسته نداشته است.
l همچنین مخلوط Armobreak+Dormex که در ترکیه مورد آزمایش و تایید قرار گرفته است در نیمه دوم بهمن ماه میتوان در تامین نیاز سرمایی پسته و شکستن خواب جوانه موثر باشد و باعث تسریع در گل دهی و برگدهی پسته شود.
l نیاز گرمایی پسته بین 2200 تا 2800 واحد گرمایی میباشد. و طبق رابطه ذیل محاسبه میشود:
تعداد روزهای بین (12/1 الی 9/7) *(2 /متوسط حداقل دمای ماهانه – متوسط حداکثر دمای ماهانه )= واحد گرمایی
ج . تناوب بار دهی (سال آوری) در پسته
l عدم تولید محصول یکنواخت در سالیان متوالی را سال آوری میگویند.
l در درختان پسته هر ساله جوانه های گل فراوانی تشکیل میشوند ولی به دلیل وجود محصول سنگین و ایجاد رقابت در جذب مواد غذایی و قندی بین جوانه های گل و میوه های در حال نمو درصد زیادی از جوانه های گل ریزش میکنند. ریزش جوانه های گل باعث این پدیده میشود.
l درخت پسته در سال (بی بار ) عادت به ذخیره کربوهیدرات دارد.
l هرس و تغذیه مناسب از عوامل کاهنده این پدیده میباشند که در ادامه تاثیرات هرس در بار دهی مطالعه خواهد شد. (بررسی عناصر غذایی در سال های آور و نیاور On)و Off)در مبحث تغذیه پرداخته خواهد شد.)
د. اثرات هرس در بار دهی
l هرس سربرداری:سر برداری شاخه های پر رشد درختان جوان مخصوصا در زمستان قبل از سال کم بار جهت کنترل قالبیت انتهایی توصیه میشود.
همچنین نتایج طرحی مشابه نشان میدهد هرس سربرداری شاخه یک ساله اثر کاملا معنی داری برروی تحریک رشد شاخه های جانبی دارند و تحریک رشد شاخه های جانبی در شرایط on بیشتر از شرایط کم بار((off است. سر زنی در سال off باعث افزایش محصول در سال off بعدی میشود و هرس سر زنی در سال on منجر به افزایش تعداد میوه در خوشه در آن سال میشود.
روشهای سربرداری و تنک شاخه باعث کاهش درصد پوکی و افرایش درصد ناخندانی گردید گرچه اختلاف معنی دار نبوده است. روشهای مختلف سربرداری و تنک شاخه باعث کاهش انس محصول در سال اول و افزایش آن در سال دوم پس از اعمال تیمار ها گردید.
هرس سر برداری در ارقام مختلف
l نتایج یک طرح تحقیقاتی روی هرس سربرداری پسته نشان میدهد عکس العمل هر یک از ارقام نسبت به هرس سربرداری متفاوت است و رقم اوحدی عکس العمل بیشتری نسبت به سر برداری نشان میدهد.سربرداری شاخه دو ساله در رقم کله قوچی در شرایط Off-On حداکثر شاخه های جانبی را تولید نمود ولی میزان محصول و تعداد جوانه گل کاهش یافت. سربرداری شاخه یک ساله در شرایط on باعث افزایش شاخه های جانبی و افزایش تعداد جوانه های گل برای سال بعد میشود. در رقم اوحدی سربرداری شاخه های سه ساله در شرایط on ضمن افزایش تعداد شاخه های جانبی باعث افزایش تعداد جوانه های گل گردید و میزان محصول سال بعد را افزایش داد. و بدین ترتیب شدت سال آوری را کاهش یافت.
یک تجربه عملی در مورد هرس سربرداری در باغات تات سبز
میبایست توجه شود تا شاخه مورد نظر کور نشود. به عبارت دیگر باید ۱ - ۲ جوانه رویشی انتهایی حذف شود تا شاخه از رشد رویشی برخوردار باشد
هرس تنک شاخه
l هرس تنک شاخه: معمولا به منظور کاهش سال آوری ٬ تعداد شاخه های میوه دهنده را قبل از سال پربار به حدود نصف تا 3/2 کاهش میدهند که این عملیات باعث تقویت شاخه ها و جوانه ها و خوشه های گل باقی مانده و نهایتا افزایش عملکرد میشود.(این عملیات بایستی در دوره خواب زمستانه و در سنین بار دهی اقتصادی محصول انجام شود.)
ه. پوکی
l پوکی در دو مرحله پیش میاید. مرحله اول در اواخر فروردین ماه به علت کمبود عنصر بر میباشد.زیرا این عنصر در تکمیل رشد لوله گرده نقش اساسی دارد. در مرحله دوم (تیر ماه) فرض بر این است که وجود کربوهیدرات ها ی ذخیره شده در افزایش میزان پسته های مغز گرفته دخالت دارد. به عبارتی دیگر کمبود ذخایر کربوهیدرات نیز میتواند در بروز این عارضه موثر باشد.به همین خاطر درصد پوکی همیشه در سالهای (کم بار) بیشتر است.
l تحقیقات نشان میدهد که اگر مقدار عنصر بر زیر ppm120 باشد موجب درصد بالای پوکی میشود.
l همچنین کافی نبودن آبیاری نیز میتواند باعث این عارضه شود.
و. نا خندانی
l هر چه میزان محصول افزایش یابد میزان خندانی کمتر میشود .
l آبیاری ناکافی از اواخر مرداد تا اواسط شهریور به طور معنی داری خندانی را کاهش میدهد. و همچنین از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر در صورت کم کردن میزان آبیاری خندانی افزایش پیدا میکند.
l همچنین محلولپاشی آخر فصل به میزان ( گرم900-2250 ) از محلول سولو بور در هر جریب (4000 متر مربع) میزان خندانی را افزایش میدهد. این محلول را میتوان با روی نیز مخلوط کرد.
(لازم به ذکر است با توجه به بالا بودن مقادیر عنصر بر در خاک و برگ پسته در برخی از مناطق کشت پسته ایران توصیه فوق میبایست با نظر کارشناسی و باتوجه به سطح عنصر بر در آزمایش خاک و برگ باغ مربوطه اعمال شود.)
l آبیاری با Ec حدود 4000 میلی گرم در لیتر باعث کاهش خندانی شده است.
ز .پدیده غالبیت انتهایی
l پدیده غالبیت انتهایی باعث عدم رشد جوانه های جانبی و کاهش سطح میوه دهی و کاهش محصول میشود. در این شرایط تنها 2-3 جوانه به جوانه گل تبدیل و بقیه به صورت رویشی و رکود باقی میمانند.
مقایسه کیفی ارقام تجاری پسته
نام رقم وزن خوشه تر وزن پسته خشک هر خوشه درصد خندان درصد پسته های دهان بست با مغز کامل
اوحدی ۳/۵۳ گرم ۴۵/۲۱ گرم ۹/۷۳ ۴/۱۸
احمد آقایی ۰۲/۵۶ گرم ۱۵/۴۷ گرم ۸/۷۴ ۷/۶
اکبری ۵۱/۶۰ گرم ۱۵/۴۷ گرم ۸/۸۱ ۵/۷
درصد پسته های پوک با پوست انس خندان انس مخلوط
۷/۷ ۲۷/۵۸ ۲۸/۹۸
۱۵/۱ ۲۵
۹/۶ ۲۰
تحقیق و گرد اور
میلاد مهری
