سن‌های زیان آور پسته Pistachio Bugs

:

   از دیگر آفات مهم پسته میتوان به سن‍ها اشاره نمود که شامل : سن سبز با لکه سفید، سن سبز یک دست، سن قهوه‍ای و سن قرمز می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشره کامل و در زیر بوته‌های گیاهان مختلف و یا گاهی در پناه‍گاه‍های درختان در ارتفاعات  می‌باشد . این حشرات در اواسط فروردین ماه از مکان‍های زمستان‍گذران خارج شده و بر روی میزبان‍های تازه روئیده به ویژه اسپند تغذیه و تخم‍ریزی می‌نمایند.

    در صورت نا‍مساعد شدن شرایط طبیعی،خشک‍ شدن و از بین رفتن میزبان های وحشی و بالا رفتن جمعیت، سن‍ها به سمت باغ‍های پسته هجوم می‌آورند و ابتدا از علف‍های هرز اطراف و داخل باغ‍های پسته سپس از میوه‌های پسته تغذیه می‌نمایند.

خسارت سن های زیان آور :

   تغذیه سن ها از مرحله تشکیل میوه تا سخت شده پوست استخوانی سبب سیاه شدن تمام میوه در ابتدای فصل می‌گردد و میوه‌های خسارت دیده بر روی درختان، خشکیده و ریزش می‌یابند. ابتدای فصل ، اثر تغذیه سن‍ها در روی پوست سبز میوه شیره گیاهی به صور قطرات شفافی خارج شده و محل تغذیه کاملاً مشخص می‌باشد و همچنین در وسط داخلی میوه‍ها شبکه‍های تور مانند سفید رنگی مشاهده  می‌شود.

   از مرحله سخت شدن پوست استخوانی تا مغز بندی میوه‌ها دیگر علائم تغذیه  و لکه‌های قهوه‌ای در روی پوست سبز رویی مشاهده نمی‌شود و محل تغذیه سن‌ها در سطح داخلی پوست استخوانی به صورت نقاط سیاه رنگ دیده می‌شود. تغذیه سن‍ها در این مرحله از جنین در حال رشد سبب پوکی و اسفنجی شدن جنین و از مغز میوه‍ها سبب ایجاد لکه‌های نکروز فرو رفته قهوه‌ای رنگ بر روی مغز میوه‌ها می‌گردد. در این مرحله سن‍ها قادر به انتقال قارچNematospora coryli   نیز بوده و بیماری ما سوی پسته (سفید و لغزنده شدن اطراف مغز میوه‌ها) را باعث می‌شود

   سن‌های‌ زیان‌ آور پسته‌ که‌ تاکنون‌ در مناطق‌ پسته‌ کاری‌ کشور شناسایی‌ شده‌اند، به طور عمده متعلق‌ به خانواده‌های ‌Pentatomidae (سن‌های‌ بدبو) وLygeidae  (سن‌های‌ بذر خوار) می‌باشند . این حشرات قادرند از مرحله تشکیل تا رسیدن کامل میوه با تغذیه از میوه پسته, ایجاد خسارت نمایند. تغذیه سن‌ها از میوه‌های تازه تشکیل شده و نابالغ در اوایل فصل سبب سیاه شدن و اضمحلال تمامی میوه شده و از محل تغذیه و فرو رفتن خرطوم سن‌ها شیره گیاهی به صورت قطرات شفافی خارج می‌گردد (شکل 1). در سطح داخلی میوه‌های خسارت دیده شبکه توری مانند سفید رنگ مشاهده می‌گردد (شکل 2). میوه‌های خسارت دیده در مدت کوتاهی سیاه شده و در نهایت بر روی درختان خشکیده و ریزش می‌نمایند. خسارت ایجاد شده در مرحله سخت شدن پوست استخوانی و مغز بندی میوه به صورت لکه‌های نکروز, فرورفته و قهوه‌ای رنگ در روی مغز میوه مشاهده می‌شود. همچنین سن‌ها در این مرحله قادر به انتقال قارچ Nematospora coryli و ایجاد بیماری استیگماتو میکوزیس Stigmatomaycosis نیز می‌باشند. این بیماری در ایران بنام (ما سوی پسته شناخته شده است

 

شکل 1: خروج شیره گیاهی از محل فرورفتن خرطوم

 

شکل 2: تشکیل شبکه توری مانند سفید رنگ

 

شکل 3: نکروزه شدن مغز پسته

 

شکل 4: بیماری  ما سوی پسته

سن‌های پنتاتومید پسته ((Stink Bugs:

1- سن‌های سبز با لکه سفید در انتهای سپرچه Brachynema spp:

این جنس دارای دو گونه به نام‌های.B. signatum وB. germari  در مناطق پسته کاری ایران می‌باشد (شکل 5). حشرات کامل به رنگ سبز با لکه سفید در انتهای سپرچه و دارای 3 تا 5 نسل در سال می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل در حال دیروز به رنگ قهوه‌ای تا قهوه‌ای کم‌رنگ در مناطق کوهستانی و زیر انواع بوته‌های وحشی نظیر درمنه، قیچ سپری می‌گردد. این حشرات در اواسط فروردین از مکان‌های زمستان گذران خارج شده و بر روی میز بان های تازه روئیده به ویژه بوته‌های اسپند تغذیه و سپس به صورت دسته ای تخم ریزی می‌نمایند. در صورت نامساعد شدن شرایط طبیعی (حدوداً از اواخر خرداد)، و خشک شدن و خشبی شدن میزبان‌های وحشی و بالا رفتن جمعیت، سن‌ها به سمت باغ‌های پسته هجوم می‌آورند. این حشرات از اواخر شهریور همزمان با رسیدن کامل میوه پسته و برداشت محصول به تدریج به سمت مناطق زمستان گذران در مناطق کوهستانی مهاجرت می‌نماید.

 2- سن یکدست سبز پسته Acrosternum spp..:

   از این جنس دو گونه به نام‌های Acrosternum millierei و. A. heegeri در باغ‌های پسته فعالیت می‌نمایند. حشرات کامل به رنگ سبز و دارای 3 تا 5 نسل در سال می‌باشند. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل در حال دیاپوز به رنگ قرمز آجری یا مسی رنگ در زیر پوستک تنه درختانی نظیر گز، سنجد، پده و غیره در اطراف باغ‌های پسته سپری می‌گردد. این حشرات در اواسط فروردین از مکان‌های زمستان گذران خارج شده و بر روی میزبان‌های تازه روئیده به ویژه بوته‌های اسپند در داخل و اطراف باغ‌های پسته تغذیه و سپس به صورت دسته ای تخم ریزی می‌نمایند. این سن‌ها دارای 3 تا 5 نسل در سال می‌باشند.

3-  سایر سن‌های پنتاتومید پسته:

سن قهوه‌ای پسته یا سن بادام کوهی Apodiphos amygdale و سن هایCarpocoris fuscispinus, Carpocoris lunulatus, Carpocoris purpureipennis,  Dolycoris baccarum. از دیگر سن‌های پنتاتومید هستند که در باغ‌های پسته با جمعیت کم فعالیت می‌نمایند.

4- سن قرمز پسته Lygeaus panderus:

   سن قرمز پسته از خانواده Lygeaidae یکی دیگر از سن‌های خسارت زا و مهم در باغ‌های پسته می‌باشد. حشرات کامل به رنگ قرمز و دارای نوارهای سیاه در بین نواحی قرمز بوده و دارای 3 تا 5 نسل در سال می‌باشد. زمستان گذرانی به صورت حشرات کامل در حال دیاپوز در پناهگاه‌های مختلف نظیر زیر پوستک تنه درختان گز، سنجد، پده، انگور و غیره در اطراف باغ‌های پسته سپری می‌گردد. حشرات کامل در اوایل اردیبهشت به سمت باغ‌های پسته هجوم آورده و تا سخت شدن پوست استخوانی قادر به تغذیه از میوه پسته می‌باشند.گونه Lygeaus equestrisi از این خانواده با اندازه کوچک‌تر نسبت به سن قرمز L. panderus نیز با جمعیت نسبتاً کم در باغ‌های پسته مشاهده می‌شود.

 

شکل5- سن سبز با لکه سفید در انتهای سپرچه  Lygeaus panderus

 

شکل6- سن یکدست سبز  Acrosternum spp  

 

شکل7- سن قرمز پسته  Brachynema spp 

ج- مبارزه و توصیه‌ها:

1- حمایت از دشمنان طبیعی، به ویژه زنبورهای پارازیتوئید تخم سن‌های پسته Trisolcus sp..& Psix sp.با کاهش تعداد دفعات سم‌پاشی و عدم سم‌پاشی‌های بی رویه در باغ‌های پسته.

 2- اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان‌های وحشی این حشرات در مناطق کوهستانی و دشت‌های اطراف باغ‌های پسته .

 3- اجتناب از کندن و از بین بردن علف‌های هرز میزبان در داخل و اطراف باغ‌های پسته در زمانی که سن‌ها به سمت باغ‌های پسته هجوم آورده‌اند

- مبارزه شیمیائی:

   استفاده از سموم شیمیایی به تراکم جمعیت آفت و مرحله رشدی گیاه و میوه پسته بستگی دارد . بطوریکه در مرحله قبل از سخت شدن پوست استخوانی به دلیل حساسیت بالای میوه پسته و تغذیه هر سن از چندین میوه (به علت عدم تشکیل مغز و رشد بسیار کم جنین) برای رفع نیازهای تغذیه‌ای، در این مرحله خسارت سن‌ها شدید تر می‌باشد و با سخت شدن پوست استخوانی و شروع مرحله رشد جنینی و تشکیل مغز میزان خسارت سن‌ها کاهش می‌یابد.

در صورت لزوم برای مبارزه با سن‌های پسته می‌توان از حشره کشهای

 آندوسولفان (تیودان) به نسبت 2.5  تا 3 در هزار ،

 فنیتروتیون ( سومیتیون) 1.5  تا 2 در هزار

 فنتیون (لبایسید) 1 تا 1.5 در هزار

استفاده نمود.