چنانچه گیاه در تابستان کشت می شود. پس از برداشت گیاهان قبلی زمین را دو بار (افقی و عمودی) دیسک می زنند. در این فصل نیازی به شخم نیست اما چنانچه امکان استفاده از دیسک نباشد باید زمین را شخم زد. خرد کردن کلوخه ها و تسطیح زمین در فصل تابستان ضروری است کاشت گیاه در بهار بیشتر توصیه شده است.
تذکر : در فصل پائیز هنگام آماده سازی باید 30 تا 60 کیلوگرم در هکتار ازت 45 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 50 تا 90 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه باید به زمین اضافه نمود. در سال دوم رویش اوایل بهار باید 30 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت و 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر خاک اضافه نمود.
تاریخ و فواصل کاشت
این گیاه را می توان در تابستان یا بهار کشت کرد. در کشت بهاره می توان آنرا با گیاهان یکساله ای نظیر شوید (مثبت) به صورت مخلوط کشت نمود. تناوب کشت مناسب در مقدار موثره گلها تاثیر دارد. چنانچه گیاهان در بهار کشت شوند،می توان آنرا در پائیز با هر گیاهی به تناوب کشت کرد. در زمینهائی که این گیاه کشت می شود نباید ریشه یا بذر سایر گیاهان معطر وجود داشته باشد. اوایل بهار (نیمه اول فروردین) زمان مناسبی برای کشت بهاره و اوایل تابستان (تیر ماه) زمان مناسبی برای کشت تابستانی مریم گلی کبیر می باشد.
کاشت
کشت گیاه از طریق بذر و مستقیماً در زمین اصلی انجام می گیرد.
در صورتیکه گیاه در فصل بهار کشت شود می توان آنرا با سایر گیاهان یکساله نظیر شوید یا زیره سیاه به صورت مخلوط کشت کرد. بهتر است کشت مخلوط در ردیفهای متقاطع صورت گیرد. برای اینکار ابتدا گیاه یکساله کشت شود سپس در ردیفهای متقاطع (عمودی) گیاه دو ساله مریم گلی کبیر را کشت نمود. در هر دو نوع کشت بهاره یا کشت تابستانی فاصله ردیفهای کاشت بین 50 تا 60 سانتی متر و تعداد بذر در هر متر طول 90 تا 110 عدد مناسب است عمق بذر گیاه در هنگام کشت باید 2 تا 3 سانتی متر باشد. برای هکتار زمین به 5 تا 7 کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز می باشد.
داشت
مبارزه با علفهای هرز و برگردان کردن خاک بین ردیف ها به منظور تهویه نقش عمده ای در افزایش عملکرد گل دارد. اگر مریم گلی کبیر با شوید به طور مخلوط کشت شده باشد پس از کشت می توان از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 5/1 تا 2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. هنگامی که ارتفاع شوید به 10 تا 15 سانتی متر رسید می توان از همین علف کش به میزان 5/1 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. پس از برداشت شوید برگردان کردن خاک توسط بیل یا کولتیواتور نتیجه خوبی در رویش گیاه مریم گلی کبیر خواهد داشت.
چنانچه گیاه در فصل تابستان کاشته شده باشد می توان پس از کاشت از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 5/2 تا 5/3 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
همچنین در سال دوم قبل از رویش گیاه می توان از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 5/3 تا 5 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد. در فصل پائیز می توان علف کش کارمگس (Karmex) به میزان 5/3 تا 5/4 کیلوگرم در هکتار بکار برد.
اگر گیاهان در تابستان کشت شوند، ممکن است در ایام گرم و خشک مورد حمله آفات قرار گیرند.استفاده از بازودین (Basudin) به مقدار 15 کیلوگرم در هکتار به صورت طعمه یا محلول پاشی نقش عمده ای در از بین بردن لار و حشرات مضر دارد.
به لحاظ سمی بودن این محلول توصیه می شود صبح زود یا شب مورد استفاده قرار گیرند و هنگام استفاده از آنها از روپوش و ماسک استفاده شود.
برداشت
این گیاه برای استفاده از اسانس آن که در گلها ساخته و ذخیره می گردد، کشت می شود از این رو باید زمانی گلها را برداشت کرد که از بیشترین مقدار ماده موثره برخودار باشند.اسانس از بدو تشکیل گل ها در آنها تولید و با کامل شدن گل افزوده می شود. اما با شروع تشکیل بذر از مقدار آن کاسته می شود. بیشترین مقدار اسانس در گلها 8 تا 10 روز پس از آغاز گل دهی می باشد. لذا 8 تا 10 روز پس از گل دهی زمان مناسب برای برداشت گلها می باشد و باید طی 10 تا 15 روز همه گلها را برداشت کرد. مقدار و کیفیت اسانس در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است مثلاً بین ساعات 21 تا 3 گلها از بیشترین مقدار اسانس با کیفیت مناسب برخوردارند.زمان مناسب برای برداشت گلها بین ساعات 21 تا 3 یا حداکثر 2 تا 6 صبح می باشد.
برداشت محصول در سطوح کم با دست ولی در کشت های وسیع جمع آوری گلها تنها با ماشینهای مخصوص امکان پذیر می باشد.هنگام برداشت فقط باید ساقه های گلدار را جمع نمود.پس از برداشت برای جلوگیری از کاهش اسانس بلافاصله اسانس گلها استخراج شود که این عمل از طریق تقطیر با بخار انجام می شود.مقدار محصول تازه گل 5 تا 9 تن در هکتار خواهد بود که از این مقدار 6 تا 10 کیلوگرم اسانس استخراج می گردد.
دامنه انتشار
اطراف تهران ، مزارع کرج ، نواحی مختلف البرز، رنه ، گچسر، پلور، بین پلور و دلیچای، قزوین ، سمنان ، دامغان شهمیرزاد، شاهرود، بسطام ، کاشان، قمصر، نواحی شمال ایران، گیلان : رودبار، مازندران: کلدرشت، رود بارک، گرگان : آلمه. آذربایجان : دشت مرغان. بین کلیبرواهر. کوه گرمه دوز، 3500 کیلومتری اشنویه، قاسملو، 45 کیلومتری سردشت، اصفهان : تنگ دزدان خوانسار، لرستان : 500 کیلومتری مشرق خرم آباد. فارس : کوه دینار گردنه بیجار، کرمان : کوه هزار، رابوز، خراسان : کوه بینالود.
در آغاز زمانی که اقتصاد برپایه گردآوری خوراک و صید و شکار قرار داشت، انسانها برروی زمین در حال حرکت و کوچ بودند. اقوام شکارگر و گرد آورندگان آذوقه اغلب جایگاه ثابتی نداشتند و همواره در پی صید و شکار و گردآوری آذوقه که معمولا از ریشه گیاهان خوردنی و میوههای جنگلی تشکیل میشد، از سرزمینی به سرزمین دیگر کوچ میکردند. اوضاع و احوال طبیعی در اغلب مناطق چنان بود که تشکیل هر گونه اقامتگاه بزرگ و دائمی را غیرممکن میساخت.
آشنا شدن انسان به امور کشاورزی و بارآوردن آذوقه و یافتن سرزمینهای مستعد ، اندک اندک او را از صورت صحرانشینی و بیابان گردی به یکجانشینی و تشکیل سکونتگاههای دائمی و دهکدههای پایدار هدایت کرد. لذا زندگی انسان بر روی زمین به دو گونه صحرانشینی و یکجانشینی پدیدار شده است لیکن میان این دو شکل زندگی حالت یا مرحله دیگری نیز وجود دارد که آن را نیمه کوچندگی یا نیمه یکجانشینی میتوان نامید. نیمه کوچندگی نوعی سکونت دو گانه ییلاق - قشلاقی است و انسانها با این شیوه زندگی نیمی از سال را در دشتها و نیمی دیگر را در کوهستانها میگذرانند و شاید بتوان این نوع زندگی را دو جانشینی یا سکونت دوگانه نیز اطلاق کرد.
تاریخچه روستانشینی
به اعتقاد رالف لینتون (Ralph Linton) مولف کتاب معروف شیر تمدن در عصر نوسنگی یا حدود 5000 سال پیش از میلاد در بسیاری از سرزمینها از جمله منطقه آسیای جنوب غربی زندگی ده نشینی برقرار بوده و عموم قبایل مختلف با یک نوع الگوی کلی و متشابه به زندگی خود ادامه میدادند. بنابر تحقیقات باستان شناسان قدیمیترین دهکدههای جهان که تاکنون بوسیله حفاران پیدا شده ، در خاورمیانه واقع است. دو روستا در جارمو (Jarmo) و تپه سربین (Sarabin) واقع در ایران و عراق امروزی نشان میدهد که یکجانشینی با تشکیل اجتماعات روستایی دست کم در 10000 سال پیش آغاز شده است.
آخرین تحقیقات باستان شناسان همچنین نشان میدهد که بسیاری از مراکز اجتماعات انسانی از 10000 تا 3500 سال قدمت دارد. مثلا گنج تپه در انتهای شرقی دشت کرمانشاه 8000 سال قبل از میلاد ، تپه گوران لرستان 7000 سال قبل از میلاد ، گوی تپه نزدیک ارومیه 4000 سال قبل از میلاد ، تپه حصار دامغان 4000 سال قبل از میلاد ، تپه حسنلو و عقرب تپه 2000 سال قبل از میلاد ، چراغعلی تپه 1100 سال قبل از میلاد ، املش گیلان 1500 سال قبل از میلاد و همچنین شوش ، تپه گیان نهاوند ، تپه جمشیدی (درشمال خاوری الیشتر) تل بگوم تخت جمشید و کلاردشت هر یک از 1000 تا 3000 سال قبل از میلاد قدمت دارند.
ساندرسن (Goordon Chaide) جامعه دهگانی را از لحاظ ثبات و تحرک به سه نوع تقسیم میکند
دهکدههای ناپایدار
دهکدههایی هستند که هر چند در آن مختصری کشاورزی میشود، لیکن ساکنان آن زودبه زود تغییرمکان میدهند. نمونه این دهکدهها در ناحیه آمازون و نیز نزد بومیان مالایا وجود داشته است.
دهکدههای نیمه پایدار
در این نوع دهکدهها انسانها در محلی سکونت میگزینند و تا چند سال آذوقه خود را از زمینهای حاصلخیز اطراف به دست میآورند و سپس به علت کاهش بازدهی زمین و بیمایه شدن خاک ، آن منطقه را ترک میکنند و در سرزمین دیگری ساکن میشوند. این امر در گذشته به خصوص در نواحی کوهستانی جنوب شرقی آسیا وجود داشت.
دهکدههای پایدار
از زمانی که فنون و ابزار کشاورزی پیشرفت کرد و بویژه در منطقه آسیای جنوب شرقی که زراعت برنج معمول گردید و گاومیش اهلی و خیش اختراع شد و رواج یافت، دهکدههای پایدار پدید آمد. کشت برنج آبی با استفاده از گاومیش زمینه را برای استقرار جمعیتهای انبوه فراهم کرد. همچنین در آسیای جنوب غربی ترکیب غله و گاومیش نیز سبب روی کارآمدن جمعیتهای بزرگ شد
جادوی خاک
یک پدیده ی طبیعی یا یک پیچیدگی بزرگ،یک گیاه شگفت انگیز؛بدون گل،جوانه،شاخه،ساقه و حتی ریشه در فضایی کاملا تاریک ودور از دید؛در زیر خاک و هیچ کس نمی تواند پیش بینی کند که کجا و یا کی رشد می کند. کاملا وحشی،چرا که تمدن بشری با ان همه ادعا هنوز نتوانسته پرده از جادوی خاک بردارد.دنبلان سیاه یا Truffle ،نوعی قارچ خوراکی است که در زیر زمین می روید.خاستگاه این قارچ اروپا(فرانسه و ایتالیا)می باشد.دنبلان سیاه به صورت همزیست با ریشه درختان بخصوص بلوط و فندق بوده.به دلیل مقدار بسیار کم ان در طبیعت و غیر ممکن بودن پرورش ان به صورت مصنوعی بسیار با ارزش و گران قیمت می باشد که گاهی قیمت ان با مرغوب ترین خاویار جهان برابری می کند.الکساندر دوما نویسنده مشهور فرانسوی که در امور تغذیه تخصص داشته،ان را الماس سیاه لقب داده است.
اولین دست نوشته های بشر در مورد این گنجینه ی غذایی ارزشمند قدمتی سه هزار ساله دارد.دنبلان سیاه در هر کشور به اسامی متفاوتی نامیده می شود؛در مراکش به ان Terfez می گویند.در مصر Terfaz ،در کویت Fagga ،در عربستان Hag ،در عراق kamma یا kima و در ایران نیز به کشنج و یا دنبلان و یا دمبل معروف است.کمیت محصول به عوامل متعددی از جمله میزان بارندگی و پراکنش ان و هم چنین تراکم گیاهی دارد.قارچ دنبلان را به دلیل ماندگاری کم،محصولی فاسد شدنی می دانند.لازم به ذکر است که دنبلان حدود 9% پروتئین با خاصیت جذب سریع(همانند پروتئین های جانوری)و مواد معدنی بسیار با ارزشی را داراست
زهکشی
زهکشی
زهکشی فرآیند خارج کردن آب سطحی اضافی و مدیریت سفره آب زیرزمینی کم عمق از طریق نگه داشت و دفع آب و مدیریت کیفیت آب برای رسیدن به منافع دلخواه اقتصادی و اجتماعی است، در حالی که محیط زیست نیز حفظ شود
زهکشی در گذشتههای دور:
زهکشی کشاورزی، بنا به عقیده سازمان خواربار و کشاورزی جهانی، نه هزار سال پیش در بینالنهرین آغاز شد. در آن هنگام لوله به کار برده نمیشده بلکه به احتمال زیاد از سنگ و سنگریزه و شاخ و برگ گیاهان بهرهگیری میشد.
اولین لولههای زهکشی حدود چهار هزار سال قدمت دارند. در اروپا، اولین زهکشی زیرزمینی حدود دو هزار سال پیش نصب شدهاست.
در کتابی که در حدود سه هزار سال پیش در چین نگاشته شده، نقشههایی از سیستم زهکشی مشاهده میشود. هرودت، در حدود 2400 سال قبل،اشارههایی به کاربرد زهکشی در درّه نیل دارد.
زهکشی مدتی در جهان به فراموشی سپرده شد تا اینکه در 1544 در انگلستان دوباره زندگی جدیدی یافت.
اولین تنبوشه ساز سفالی در 1840 در انگلستان به کار گرفته شد.
در امریکا زهکشی لولهای در دو سدة پیش آغاز شد.
زهکشی در گذشتههای نزدیک:
زهکشی زیرزمینی به شیوهٔ امروزی اولین بار در سال 1810 میلادی در انگلستان به کار گرفته شد و بتدریج به سایر نقاط اروپا رفت. با اختراع تنبوشه ساز سفالی (1840)، روند توسعه زهکشی در اروپا تسریع شد.
زهکشی در اوایل دهه 1960، با پیدایش لوله پلاستیکی با دیواره صاف و نازک، سپس با ابداع لولههای کنگرهدار شتاب قابل ملاحظهای یافت.
در حوالی سال 1970 استفاده از ماشینهای زهکشی آغاز شد و شتاب بیشتری به توسعه زهکشی زیرزمینی داد. کاربرد فرستنده و گیرندههای لیزری، دقت در کنترل نصب زهکشها را افزایش داد.
زهکشی در ایران:
احداث اولین شبکههای نوین آبیاری و زهکشی در دهه 1310 در جنوب کشور صورت گرفت و اولین زهکش روباز با استفاده از ماشین در حوالی سال 1335 در شاوور خوزستان ساخته شد.
در سالهای 1341 و 1342 اولین شبکه زهکشی زیرزمینی با استفاده از لولههای سفالی در دانشکده کشاورزی دانشگاه جندی شاپور (شهید چمران) واقع در ملّاثانی (رامین) اهواز در وسعتی حدود 500 هکتار با نیروی کارگری به اجرا در آمد. در همین سالها بود که اولین ماشین زهکشی وارد کشور شد. اولین طرح بزرگ زهکشی به وسعت 11000 هکتار در هفت تپه به اجرا درآمد.
سپس زهکشی اراضی شرکت کشت و صنعت کارون و همزمان با آن زهکشی اراضی آبخور سد وشمگیر در گرگان آغاز شد.
دشتهای مغان، دالکی در بوشهر، زابل، میانآب، بهبهان، طرحهای هفتگانه توسعه نیشکر در خوزستان از جمله طرحهای بزرگ دیگری هستند که اجرای آنها به اتمام رسیده است.
زهکشی زیستی:
زهکشی زیستی عبارتست از زهکشی اراضی به کمک گیاهان مقاوم به شوری.
در این روش، گیاهانی که به شدت به شوری مقاومند در مجاورت نوارهای زراعی کشت میشوند. این گیاهان به سبب تعرق، پتانسیل کمتری را در نیمرخ خاک منطقه ریشه خود و زیر آن بوجود میآورند و از این رو، زهاب زیرزمینی که پتانسیل بیشتری دارد به سمت نوار مذکور حرکت میکند و سطح آب در منطقه زراعی پایین میافتد.
در مطالعات زهکشی زیستی باید موضوعات زیر مورد بررسی قرار گیرند:
تعادل آب.
تعادل نمک.
سطح زمینهایی که باید به درختکاری اختصاص یابد.
آب مورد نیاز درختکاری (فقط آب زهکشی یا آب آبیاری؟).
کیفیت آب زیرزمینی.
دامنة تأثیر درختکاری بر بهبود وضعیت کیفیت اراضی زراعی.
همانطور که گفته شد، درختان مقاوم به شوری در زهکشی زیستی مورد استفاده قرار میگیرند. از میان این گیاهان میتوان گونههای زیر را نام برد:
گز
آکاسیا
اکالیپتوس
سایر انواع اکالیپتوس
برخی عقیده دارند که در صورت عدم برداشت شاخ و برگ گیاهانی مثل گز از روی زمین، در اثر ریزش برگ، نمکها دوباره به زمین برمیگردند.
زهکشی کنترلشده:
زهکشی کنترلشدهٔ، تلفیق آبیاری و زهکشی است. با باز و بسته کردن خروجی زهکش، میتوان سطح آب را در داخل خاک در حدی مطلوب حفظ کرد به طوری که گیاه بتواند به کمک نیروی موئینهٔای از آب استفاده کند و در عین حال، به گیاه آسیبی از نظر ماندابی شدن وارد نگردد.
زهکشی کنترلشده میتواند نقش مهمی در حفظ آب، بالابردن راندمان آبیاری، حفظ مواد غذایی خاک و در نهایت، حفظ کیفیت آب پایین دست داشته باشد.
رویکرد جدید زهکشی این است که زهشکی مصنوعی تنها در صورتی انجام شود که ضرورت آن کاملاً محسوس باشد.
برای زهکشی کنترل شده، وجود شرایط زیر الزامی است:
اراضی کشاورزی نسبتاً مسطح.
استفاده از روش آبیاری سطحی.
دارا بودن سامانه زهکشی مصنوعی (روباز یا بسته).
وجود چاهکهای بازرسی یا سایر سازههایی که بتوان سطح آب را در زهکشها کنترل کرد.
وجود علاقمندی در کشاورزان.
یکپارچگی در اراضی وسیع.
عدم کشت محصولات مختلف.
دستور العمل نمونه برداری از خاک:
تجزیه خاک
تجریه خاک برای تمام محصولات کشاورزی اساس توصیه کودی میباشد. نمونههایی که از مزارع آزمایشی گرفته میشود از اهمیت خاصی برخوردار است. چه این نمونهها اساس آزمایشات را تشکیل میدهند. نمونههای خاک از نظر مقدار مواد غذایی و سایر مواد مربوطه مورد تجزیه قرار میگیرند.
نمونه خاک
ایدهآلترین نمونه خاک بایستی حداقل 400 گرم وزن داشته باشد مگر اینکه مقدار بیشتر از 400 گرم درخواست شده باشد. نمونهها بایستی داخل یک پاکت پلاستیکی ریخته شود و خود داخل پاکت دیگری قرار گیرد. اطلاعات هر نمونه را بایستی طوری روی پاکت نوشت که پاک نشده و بتوان آن را خواند. اطلاعات بایستی شامل محل نمونهبرداری، نام زارع یا مشتری و نوع محصول باشد.
بهعنوان یک قاعده کلی مزارعی که تا 10 هکتار وسعت داشته باشند را بهعنوان یک واحد نمونهبرداری میتوان محسوب کرد. با توجه به این نکته که کل مزرعه از بابت جنس خاک، نوع زراعت قبلی و نوع کود استفاده شده یکسان باشد. مزارع بزرگ و مزارعی که از یکدستی برخوردار نیستند باید به قطعات کوچکتر یکدست تقسیم و از هر قسمت جداگانه نمونهبرداری کرد.
وسایل مورد نیاز نمونهبرداری
1- مته نمونهبرداری چرخشی (در صورت در دسترس نبودن بیل و یا بیلچه ترجیحا" از جنس ضدزنگ)
2- سطل پلاستیکی بزرگ
3- پاکت پلاستیکی نمونهبرداری
4- برچسب بزرگ
نمونهبرداری از خاک باغات مرکبات و میوهجات
نمونهای که به آزمایشگاههای فوسین ارسال میگردد بایستی نماینده تمامی منطقهای باشد که در آن آزمایش پیاده میگردد. زمین محل آزمایش بایستی کاملاً یکنواخت بوده و هیچ تفاوت آشکاری در آن دیده نشود. برای تهیه یک نمونه بایستی در مسیری به شکل " w " در سطح مزرعه نمونههای فرعی تهیه گردد.
توصیه میشود که برای تهیه هر نمونه 20 تا 30 نمونه فرعی گرفته شود. نمونههای فرعی بایستی کاملاً مخلوط شده و از آن یک نمونه 400 گرمی برای ارسال به آزمایشگاه تهیه شود.
مسیر گرفتن نمونههای فرعی
نمونهبرداری خاک برای باغات مرکبات ومیوهجات بایستی از عمق 25 تا 30 سانتیمتری تهیه گردد و قبل از نمونهبرداری پنج سانتیمتر از پوشش روی خاک برابر شکل زیر کنار زده شود.
در باغات مرکبات و میوهجات تهیه نمونههای فرعی بایستی به روش " w " شکل باشد و محل گرفتن آنها بایستی از محیط اطراف برابر شکل زیر باشد.
نمونهبرداری بایستی از منطقهای در زیر تاج درخت گرفته شود.
نمونهها بایستی طوری از زمین اطراف درخت گرفته شود که نماینده خاک پای درخت باشد. قابل توجه است که خاک بین ردیف درختان وضعیت متفاوتی از خاک زیر درخت دارد. بایستی بخاطر داشت که وسائل نمونهبرداری طوری تمیز باشد که مانع آلودگی نمونهها گردد. همچنین نمونهبرداری نبایستی بعد از کود پاشی صورت گیرد.
محل آزمایش
نمونه خاک بایستی نماینده منطقه مورد آزمایش باشد. شرایط منطقه میبایست یکنواخت باشد. اندازه مزرعه آزمایشی با توجه به روش مصرف فرآورده و همچنین هدف آزمایش که تحقیقاتی و یا ترویجی باشد متفاوت است.
طرز نمونهبرداری از خاک مزارع
1- انتخاب مسیر نمونهبرداری
با استفاده از شکل W میتوانیم مسیر نمونهبرداری خود در مزرعه را تعیین کنیم. با توجه به شکلهای پایین Wفرضی را طوری روی زمین تصویر میکنیم که شروع و پایانش دور از محل ورود به مزرعه باشد و همچنین از نقاطی که نمایانگر کل زمین نیست نیز نگذرد (مثل کنار پرچینها، محل انبار شده کود حیوانی، محلهای آغشته به ذغال و خاکستر چوب و غیره).
2- چگونگی انجام عمل نمونهبرداری
در مسیر W فرض شده بر روی زمین حداقل 20 نمونه (و نه به هیچ وجه کمتر) با فاصلههای مناسب به شرح زیر برمیداریم. ابتدا 5 سانتیمتر رویه خاک را کاملاً کنار میزنیم کیلو از خاک در عمق 15 سانتیمتری (15 سانتیمتر بعد از برداشتن 5 سانتمیتر رویه خاک) را برداشته داخل سطل پلاستیکی میریزیم.
بنابراین حداقل بیست بار نمونهبرداری حدود 10 کیلوگرم خاک داخل سطل است. خاک داخل سطل را بهخوبی بههم میزنیم و سعی میکنیم خاکی از درون سطل بیرون نریزد از خاک مخلوط شده داخل سطل بیشتر از نصف کیسه پلاستیکی نمونهبرداری (حدود 1000-750 گرم) را پرمیکنیم و سر کیسه را محکم میبندیم. سپس روی کیسه برچسب زده، مشخصات مزرعه از قبیل جنس خاک، نوع محصول، محصول مورد کشت در آینده، کشت قبلی، اسم مزرعه، محل مزرعه، تاریخ نمونهبرداری و نام نمونهبردار را ذکر میکنیم.
نکات کلی و مهم در نمونهبرداری
1- خاک نمونهبرداری شده نمیبایست حاوی برگ و ساقه گیاهان باشد.
2- قبل از شروع به نمونهبرداری از تمیز بودن وسایل نمونهبرداری (مته یا بیل، بیلچه، سطل) مطمئن شویم.
3- بعد از دادن کود به زمین نمونهبرداری نکنیم. بهترین زمان نمونهبرداری بعد از برداشت محصول است.
4- یکی از مهمترین نکات اطمینان از صحت مشخصات ذکر شده بر روی برچسب است.
مقدمه
از تجزیه برگ نمیتوان برای پیشبینی احتیاجات فصلی گیاهان به مواد غذایی استفاده نمود، زیرا سطح مواد غذایی در برگ بسته به زمان، مرحله رشد، شرایط محیطی میتواند تغییر نماید. از تجزیه برگ تنها برای تشخیص مشکلات تغذیهای گیاه در مقطع خاصی از زمان استفاده میگردد. تجزیه خاک قابل اعتمادترین روش برای پیش بینی عناصر غذائی در دسترس است.
وسایل مورد نیاز نمونهبرداری
1- قیچی
2- کیسه پلاستیکی نمونهبرداری
3- برچسب بزرگ
طرز نمونهبرداری
ابتدا مسیر نمونهبرداری به شکل فرضی " w " ( همانند مسیر نمونهبرداری خاک مزارع ) انتخاب میشود. در هر نقطه انتخاب شده برای نمونهبرداری چندین برگ که هم سن و از لحاظ مرحله رشدی مشابه هستند انتخاب میشود. معمولاً برگهایی که به اندازه واقعی خود رشد کرده باشند و دور از نقطه رشد گیاه باشند ترجیح داده میشود.
تنها از برگ نمونه گرفته شود نه از ساقه و ریشه. از برگهای له و یا پاره شده، آلوده به آفات، بیماریها و یا سایر عوارض استفاده نگردد. از نمونهبرداری برگهای گل آلوده و یا آغشته به خاک خودداری شود.
پس از انتخاب نمونهها، برگها را کاملاً با هم مخلوط نموده و از آنها به اندازهای که یک پاکت پلاستیکی را پر کند انتخاب میگردد.
اگر برگها خیس هستند آنها را با یک پارچه یا آب خشککن خشک نمایید. سپس روی کیسه اتیکت بزنید و مشخصات مزرعه، تاریخ و سایر اطلاعات لازم را ثبت کنید. نمونههای مختلف را جدا از یکدیگر نگه دارید.
توجه:
نمونهبرداری از برگ بایستی قبل از اولین محلول پاشی و ده روز پس از دومین محلول پاشی از کلیه تیمارها و شاهدها جداگانه صورت گیرد.
نمونههای برگ و علوفه از گیاهان زراعی و نباتات علوفهای
نمونهبرداری از برگ گیاهان زراعی
از تجزیه برگ نبایستی برای پیشبینی احتیاجات فصلی مواد غذایی استفاده نمود، چونکه سطح مواد غذایی برگ بسته به فصل رشد، مرحله رشد، شرایط غالب رشدی متفاوت است. از تجزیه برگ تنها برای تشخیص مشکلات تغذیهای گیاه در مقطع بخصوصی از زمان استفاده میگردد. تجزیه خاک از قابل اعتمادترین روشها برای پیشبینی وضعیت خاک مزرعه در فصل کشت است. از روش نمونهبرداری که برای خاک شرح داده شده است برای برگ استفاده میگردد. در هر نقطه تعداد زیادی برگ همسن گرفته خواهد شد. ترجیحاً از برگهای توسعه یافته اولیه و خارج از محل رشد گرفته شود.
تنها از برگ نمونه گرفته شود نه از ساقه و ریشه. از برگهای کوبیده شده و یا پاره شده آلوده به آفات، بیماریها و یا سایر عوارض استفاده نگردد. از نمونهبرداری از برگهای گلآلوده و یا آغشته به خاک خودداری شود. برگها را کاملاً با هم مخلوط نموده و از آنها به اندازهای که یک پاکت پلاستیکی پر شود انتخاب میگردد. اگر برگها خیس هستند آنها را با یک پارچه آب خشککن خشک نمایید، اتیکت بزنید. نمونههای مختلف را جدا نگه دارید.
توجه:
نمونهبرداری از برگ بایستی قبل از اولین محلول پاشی و ده روز پس از دومین محلول پاشی صورت گیرد.
کشت بدون خاک گلهای آپارتمانی و سبزیجات در منازل و محیط های اداری
الف- نحوه کاشت: کاشت گیاه به چند صورت بذر، غده، ریشه، نهال و قلمه صورت می کیرد. برای این منظور ابتدا محل بستر کشت را که از پرلیت و یا ماسه و یا تواما پر شده با محلول غذایی بسیار رقیق و حتی با آب تنها کاملا خیس نموده آنگاه بذر را کاشته و روی آنها با همان مواد مصنوعی بستر 2 تا 3 سانتیمتر پوشانده می شود. اگر قرار است غده، ریشه، نهال یا قلمه کاشته شود محل آنها را کمی گود کرده تا براحتی در جای خود مستقر شود. آنگاه اطراف آن بمیزان 2 تا 3 سانتیمتر از مواد مصنوعی بستر پر می گردد. برای آبیاری بذر و یا نهالهای کاشته شده گلها می توان چند روزی آنها را تا استقرار کامل با آب تنها آبیاری نمود و همین شیوه را میتوان برای کاشت بذر و نهال سبزیجات بکار بست، با این تفاوت که با شروع رشد رویشی آنها بخصوص در مورد گیاهان نور پسند بایستی آوند کشت را در محلی مستقر نمود که از نظر تابش نور مشکلی نداشته باشد و حداقل نور مورد نیاز روزانه به گیاهان کاشته شده بتابد یا از نور مصنوعی استفاده گردد. در صورتیکه برای اغلب گلهای آپارتمانی بعلت عدم نیاز به نور مستقیم خورشید آوند کشت را می توان در سایه و هر نقطه مناسب از منزل نگهداری نمود.
برای تهیه انواع نشاء چون بصورت متراکم تهیه می گردد لازم است مسیر کاشت پیوسته و فواصل بین ردیف های کشت نیز کوتاهتر باشد. همچنین بستر ها را می توان بصورت ناودانی و به عرض و عمق 5 تا 10 سانتیمتر و طول دلخواه تهیه و فضای آنها را از پشم سنگ مخصوص کشت هیدروپنیک پر نمود، آنگاه بذر کاری کرد.همچنین می توان از مکعبهای فشرده شده پشم سنگ استفاده نمود که در این حالت در زمان انتقال نشاء مکعب ها همراه نشاء منتقل می گردند.
اینگونه مکعبها کوچک قابل جایگذاری در بستر های کاشت اصلی می باشند ولی از همین مکعب های پشم سنگ نوع بزرگتر و فشرده تر تهیه شده اند که اطراف و کف آنها با لفافهایی پوشیده شده و به عنوان بستر اصلی تا پایان رشد گیاه به تنهایی باقی می مانند.
ب- عملیات داشت:
1-تنظیم دور آبیاری: برای جذب عناصر غذایی توسط گیاه محیط ریشه بایستی همیشه مرطوب بوده و این رطوبت با مواد غذایی مورد نیاز گیاه همراه باشد. در اینصورت جمع آب و مواد غذایی بصورت محلول غذایی تهیه شده و به محیط ریشه ها منتقل می گردد. اینکه این محلول غذایی در چه دفعاتی به محیط ریشه برسد بستگی به روش تهیه بستر دارد.
در سیستم N.F.T محیط ریشه خالی و اطراف آن را صرفا هوا فرا گرفته و محلول غذایی همراه با اکسیژن لازم به عمق 3 تا 5 میلیمتر بطور مرتب از ناحیه انتهای ریشه ها عبور می کند در این روش چون نیاز به جریان دائم محلول غذایی هست و مراقبت های مکرر و هوا دهی ریشه ها ضروری می باشد، برای استفاده در منازل مناسب نبوده توصیه نمی گردد. برای کاهش زمان آبیاری و سر کشی ها و مراقبت های مکرر و اینکه بتوان آبیاری را دوره ای کرد و بوسیله دستگاه فرمان سیستم محلول رسانی را هوشمند نمود داخل بستر های کشت را از مواد مصنوعی (نگهدارنده) پر نموده و پس از کاشت گیاه آبیاری انجام می گیرد، مواد مصنوعی محلولهای غذایی را در خود جذب نمود و آنگاه بتدریج در اختیار ریشه قرار می دهند. در نتیجه تا زمان وجود رطوبت در محیط ریشه نیازی به آبیاری نمی باشد.
برای تنظیم دوره آبیاری در این روش ابتدا قبل از کاشت گیاه محیط ریشه ها را کاملا مرطوب نمود، آنگاه دور آبیاری بشرح زیر تنظیم می گردد:
برنامه شبکه آبرسانی را برای دو تا سه نوبت در روز و برای مدت یک تا سه نوبت در روز و برای مدت یک تا دو دقیقه به دستگاه فرمان منتقل نموده تا زمانی که بذور کاشته شده سبز گردد و یا نهالها و قلمه ها ریشه نماید، آنگاه برنامه آبیاری را مطابق با مراحل رشد گیاه که نیاز به محلول غذایی آن کم کم افزایش می یابد بتدریج به 2 تا 5 دقیقه در هر نوبت افزایش داده و دور آبیاری نیز از 3 تا 4 نوبت در روز منظور می گردد. این تغییرات معمولا برای سبزیجات هر دو تا سه هفته یکبار لازم است انجام گردد در صورتیکه برای پرورش گلها این تغییرات خیلی مورد نیاز نمی باشد.
برای تنظیم دور آبیاری عوامل دیگری نیز موثر است که در مبحث میزان مصرف محلولهای غذایی بدان اشاره گردید. نکته قابل ذکر در طول دوره آبیاری تجمع نمکها در محیط ریشه است که در اثر آن بتدریج EC محیط افزایش می یابد که با آب شویی رفع خواهد شد. البته هرچه دور آبیاری کوتاهتر و تعداد دفعات آن بیشتر شود تجمع نمک ها در محیط ریشه کمتر و EC محیط نیز بکندی افزایش می یابد. همچنین هر چه مسیر های کاشت اعم از لوله یا نیم لوله یا ناودانی طولانی تر باشد طبعا مواد پر شده داخل آنها زیادتر می شود که در این حالت نیاز به افزایش زمان آبیاری می باشد.
2- تنظیم شرایط اقلیمی: چنانچه محل نگهداری آوند کشت در فضای مسکونی و یا اداری باشد طبیعی است که این فضاها از نظر دما و رطوبت مطابق با نیاز انسانها است که خوشبختانه با نیاز پرورش گلها و برخی سبزیجات و تولید نشاء نیز تطابق دارد، لذا از این بابت مشکل چندانی وجود نخواهد داشت مگر تامین نور که بیشتر برای کاشت سبزیجات و تولید نشاء مورد نیاز است. که در این رابطه باید از هر امکان تابش نور در فضای محل استقرار آوند کشت استفاده کرد.
1-2.دما: معمولا دمای ایده آل محیط گیاهان بین 20 ال 25 درجه سانتی گراد می باشد. اگر این دما حداکثر 5 درجه کمتر یا بیشتر بشود مشکلی برای رشد گیاهی ایجاد نخواهد کرد، زیرا با توجه به دمای ایده آل مورد نیاز گیاهان ملاحضه می شود که این میزان دما برای اغلب گیاهان بالاخص گیاهان مورد نظر مناسب می باشد و ایجاد سیستم حرارتی در زمستان و یا سیستم خنک کنندگی در تابستان بطور اختصاصی برای پرورش گیاهان آوند کشت در منزل ضرورتی ندارد، ضمن اینکه دمای موجود علاوه بر تامین نیاز دمایی فضای اندام های هوایی گیاهان کاشته شده دمای مناسب برای محلول غذایی و محیط ریشه ها را نیز تامین می نماید.
2-2.نور:بسیاری از گلهای آپارتمانی نیاز چندانی به نور مستقیم آفتاب نداشته و در نور غیر مستقیم بخوبی پرورش سبزیجات و یا تولید نشاء های مرغوب حتما به نور خورشید نیاز می باشد. در این رابطه می توان از فضای نورگیر ها و یا تابش نورهای پشت پنجره ها و یا فضای تراسهای منازل آپارتمانی استفاده نمود. ولی در صورتی که الزام به تولید در فضای مسقف آپارتمانی یا محیطهای مشابه می باشد می توان با علم به نور مورد نیاز گل یا سبزیجات کاشته شده لامپهای مخصوص ایجاد نور مصنوعی تهیه و در بالای فضای کشت شده با استفاده از تکیه گاه مناسب تعبیه نمود و به اندازه مورد نیاز آنها را روشن نمود.
برای کاهش نور اضافی در محلولهایی که نور مستقیم و اضافی وجود دارد می توان با استفاده از نایلونهای UV دار و یا فایبر گلاس میزان عبور نور آفتاب را کاهش داد.
3-2. رطوبت و تهویه: رطوبت موجود در فضای مسکونی معمولا بیش از 50% حجمی می باشد که اگر چه این میزان کافی نیست ولی رطوبت قابل استفاده و مناسبی برای اکثر گلها و سبزیجات می باشد.
در زمینه تهویه برای پرورش گیاهان گلخانه ای اگر چه هدف خنک نمودن محیط و همچنین تامین CO2 لازم و یا کاهش رطوبت قابل استفاده و مناسبی برای اکثر گلها و سبزیجات می باشد.
در زمینه تهویه برای پرورش گیاهان گلخانه ای اگر چه هدف خنک نمودن محیط و همچنین تامین CO2 لازم و یا کاهش رطوبت اضافی می باشد ولی همانطور که اشاره شد در محیطهای مسکونی و یا اداری همه این عوامل بمیزان مناسبی فراهم می باشد لذا تهویه خاصی برای گلهای آپارتمانی مورد نیاز نمی باشد. مگر برای گیاهانی که نور پسند می باشند و نیاز به تهویه بیشتری دارند.
ج-برداشت:
1- برداشت سبزیجات: معمولا سبزیجات کشت شده را از نظر برداشت می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود یک دسته از سبزیجات که می توانند چندین بار برداشت شوند مثل تره و یا نعناع که می توان آنها را با تراکم بیشتر کاشته و فقط به اندازه نیاز روزانه برداشت نمود تا اینکه با آخرین برداشت، قسمت برداشت شده اولیه آماده مصرف مجدد می گردد.
در کاشت صیفی جات مثل گوجه فرنگی به تدریج و در طول سال میوه از آن برداشت می گردد.چنانچه بوته ها نیاز به قیم و یا داربست نمودن داشته باشند با استفاده از اهرمهای که دربالای بوته نصب شده است بوته ها نصب شده است بوته ها داربست می شوند ضمن اینکه لامپ مخصوص ایجاد نور مصنوعی نیز در بالای بوته ها به اهرم مربوطه نصب گردیده است.
در کاشت سبزیجاتی که برای یک نوبت برداشت می گردند مثل تربچه و ریحان میتوان به طور متوسط به ازاء یک تا دو ماه یک بار کاشت و برداشت نمود ومجددا اقدام به تکرار کاشت و یا سبزیجات دیگر نمود.
2- برداشت نشاء:چنانچه کاشت نشاء انجام گرفته باشد، برداشت نشاءها می تواند یکجا و یا بر حسب نیاز طی چن نوبت و با فاصله زمانی کوتاه همه آنها برداشت شود. بسته به نوع بستر ممکن است ریشه نشاء از مواد مصنوعی جدا شود و یا همراه مواد بستر مثل مکعبهای پشم سنگ منتقل شوند که البته انتخاب نحوه برداشت نشاء به میزان حساسیت گیاه(به جدایی ریشه از مواد مصنوعی یا قطع ریشه ها) نیز بستگی دارد
3- گلهای پرورشی: گلهای کاشته شده در آوند کشت و نگهداری آنها در آپارتمانها و یا فضای اداری اغلب جنبه تزئینی داشته و نیازی به برداشت ندارد. در مواردی ممکن است از گلهای کاشته شده قلمه یا نهال و یا پیاز های تکثیر شده نیز برداشت شود. ولی اگر هدف از نگهداری آوند کشت پرورش گلها بصورت اقتصادی و تجاری باشد و قرار است آئند کشت را بعنوان محلی برای تکثیر گلها به شیوه های گوناگون از جمله استفاده از گل بریده آن منظور نمود.می توان در نواحی مسکونی اجرای آوند کشت را باسطح کمتری نزدیک به 20 تا 50متر مربع برای استفاده از گلهای شاخه بریده آن در وضعیت تجار انجام داد حتی برای تنوع بیشتر در تعدد کشت گلها و یا انواع گیاهان دیگر مثل گیاهان آبزی که به صورت آکواریومی پرورش می یابد می توان آوند کشتهایی در دو یا سه طبقه تهیه و یا به صورت پلکانی آنها را مستقر نمود.
در مواردی که در اماکن مسکونی فضای مناسبی وجود نداشته باشد حتی می توان با استفاده از یک یا چند گلدان به صورت تک واحدی به پرورش گلها به روش کشت بدون خاک ادامه داد.
د- آماده سازی آوند کشت برای کشت بعدی:با پایان یافتن استفاده از آوند کشت، در صورتی که گیاهان کاشته شده دارای ریشه های انبوه نبوده و موارد مصنوعی بستر خیلی دچار آلودگی نشده باشد می توان با چند بار آبشویی و سپس ضد عفونی آن بهمراه شبکه های آبرسانی با بخار آب آنها را برای کشت بعدی آماده نمود، در غیر این صورت کلیه مواد مصنوعی بستر تخلیه و در طی مدتی که آوند کشت بدون کاشت می باشد کلیه مسیر های محلول رسانی و بستر ها با بخار آب و یا آب کاملا جوش ضد عفونی گردد.آنگاه پس از خشک شدن در زمان مورد نیاز بستر ها را از مواد دانه بندی شده و یا از پشم سنگ پر نموده تا محیط برای کشت بعدی آماده شود.