عدس گیاهی است که از قبل میلاد مسیح مورد استفاده قرار می گرفته است نام علمی عدس Lens culinaris می باشد.عدس ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﻋﻠﻔﯽ، ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه، ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﻨﺸﻌﺐ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ روﺷﻦ، ارﺗﻔﺎع آن ﺑﯿﻦ ۱۵ ﺗﺎ ۷۵ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ. هندوستان بیشترین تولید و سطح زیر کشت عدس را دارد.واژه عدس ریشه و بنیاد فارسی داشته و از فارسی به زبان عربی داخل شده. این گیاه جزو حبوبات مناطق دیمی و کوهستانی می باشد.
تاریخچه کشت عدس
عدس از قدیمی ترین منابع غذایی گیاهی بشر است و عمر آن به قدمت تاریخ کشاورزی است. از عدس هم در قرآن (سوره بقره آیه ۶۱) و هم در انجیل نام برده شده است. وجود بقایای دانه های عدس در مقابر مصری به ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می رسد. کشت آن در مصر، جنوب اروپا و غرب آسیا در قدیم رواج داشته و از این مناطق بعداً به شمال اروپا، هندوستان، چین و بطرف غرب تا اتیوپی پراکنده گردیده است. کشورهای عمده تولید کننده عدس در دنیا عبارتند از هندوستان، ترکیه، سوریه، پاکستان، اسپانیا و بنگلادش. در ایران کشت عدس بیشتر به استانهای شمال غربی و غرب کشور اختصاص یافته است. منشاء عدس به نظر می رسد از کشورهای شرق مدیترانه مثل آسیای صغیر، یونان و مصر باشد که از آنجا به طرف هند گسترش یافته است. کشت آن بعداً در اروپا، آفریقا و آمریکا رواج یافته است.عدس ونژادهای مختلف آن درایران پرورش می یابند. به حالت نیمه وحشی نیز در نواحی مختلف دیده می شوند. کرمانشاه، همدان، لرستان، خرم آباد، کرمان، بم، فارس، بوشهر و میناب مهمترین مراکز تولید و پرورش عدس در ایران می باشند.
نحوه آماده سازی زمین به نوع خاک وسیستم کاشت بستگی دارد. هدف از شخم تهیه بستری نرم، فشرده و فارغ از علف هرز است که ضمن افزایش سرعت جوانه زنی مقدار بیشتری آب در خود نگه می دارد. زمین ۱ یا حداکثر ۲ مرتبه شخم می خورد که نوبت دوم به منظور پوشاندن بذر است. کاشت در عمق ۴ تا ۵ سانتی متری کافی است و افزایش وزن خشک و جوانه زنی مطمئن تر خواهد بود. تأخیر در جوانه زنی به علت کاشت عمیق چنانچه در درجه حرارت کم باشد افزایش می یابد. کاشت به صورت هیرم کاری در خاکهای با بافت سنگین که سله می بندند یا در زمینهای غیر مسطح که احتمال غرقاب شدن وجود دارد دارای مزیت است. تاریخ کاشت اثرات قابل ملاحظه ای بر عملکرد عدس دارد زیرا تغییر در تاریخ کاشت منجر به تغییر شرایط محیط گیاه در طی رشد می شود. تاریخ کاشت مطلوب گیاه از محلی به محل دیگر و گاهی از ژنوتیپی به ژنوتیپ دیگر فرق می کند. تاریخ کاشت مناسب در دشتهای شمالی و مرکزی هند اواسط آبان تا اواسط آذر است در هیمالیا که زمستان طولانی تر و رطوبت بیشتر است کاشت عدس بطور مطلوب تا اواخر آذرماه نیز امکان پذیر است. در ارتفاعات پائین منطقه غرب آسیا کاشت در اوایل زمستان محصول بهتری نسبت به کاشت در اواخر زمستان یا بهار دارد در ارتفاعات بالای مناطقی از ایران تاریخ کاشت مناسب. اوایل بهار است البته با تأخیر در کاشت در این مناطق عملکرد کاهش می یابد ولی مقدار پروتئین اضافه می شود.
کشت سنتی
در این نوع کشت که معمولا در قطعات کوچک اجرا میشود. با استفاده از شیوهای سنتی وقدیمی مبادرت به کشت می نمایند. در این نوع کشت پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز مجدداً در بهار یک شخم تکمیلی انجام می دهند وزمین تسطیح می شود. پس از هموار نمودن زمین بذر وکود مورد نیاز به وسیله دست بر وی زمین پاشیده شده وبه وسیله خیش به زیرخاک انتقال داده میشود. در اراضی دیم پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز برای حفظ رطوبت ذخیره شده و جلوگیری از تبخیردر بهار هیچ گونه عملیات شخم و برگردان خاک اجرا نمی شود وبه محض مناسب شدن شرایط کاشت دراسفند ماه و یا اوایل بهار بذر و کود مورد نیاز را پاشیده و به وسیله دیسک ویا پنجه غازی پوشانده میشود.
کشت مکانیزه
در این نوع کشت که مناسب ترین نوع کشت عدس می باشد در شرایط آبی در پاییز یک نوبت شخم عمیق ۳۰-۲۵ سانتیمتر اجرا می شود سپس با مساعد شدن شرایط خاک و هوا یک نوبت شخم تکمیلی به عمق ۱۵-۱۰ سانتی متر اجرا و سپس برای از بین بردن کلوخه ها از دیسک استفاده می شود باید دقت شود که شخم بهاره به موقع و به محض گاورو شدن خاک صورت گیرد پس از تسطیح زمین به وسیله ماله با در نظر گرفتن شرایط آبی و دیم و با توجه به نحوه کار ماشین های بذر کار مبادرت به کشت می شود.
واکنش عدس به تراکم کاشت متفاوت بوده و به شرایط محیطی رشد گیاه و ژنوتیپ آن بستگی دارد. معمولاً بالاترین محصول با تراکم ۳۰۰ الی ۴۵۰ بذر در هر متر مربع بدست آمده است مطالعات روی تراکم و مقدار بذر جهت کاشت نشان داده است که در شرایط هندوستان برای عدسهای بذر ریز ۶۰ الی ۸۰ کیلوگرم در هکتار و انواع بذر درشت ۱۲۰ الی ۱۶۰ کیلوگرم درهکتار توصیه شده است.
محصول عدس به میزان ۲ تن در هکتار، نیاز به ۱۰۰ کیلوگرم ازت، ۲۸ کیلوگرم P2O5 و ۷۸ کیلوگرم K2O دارد. در شرایط همزیستی خوب گیاه با باکتری حدود ۸۵ درصد نیاز گیاه به ازت برطرف می شود. لذا اضافه کردن ازت به خاک تأثیری بر افزایش عملکرد نخواهد داشت البته در خاکهای شنی که دارای مقدار کمی ماده آلی باشند افزایش ۱۵ الی ۲۵ کیلوگرم ازت در هکتار عملکرد را افزایش می دهد. در پاکستان در هر هکتار حدود ۱۵ الی ۲۰ تن کود حیوانی توصیه شده است حتی اگر در سیستمهای کشت مضاعف به گیاه اول کود حیوانی داده شده باشد کود حیوانی اثرات خوبی بر عدس ( گیاه دوم) خواهد داشت. نسبت به مقدار فسفر موجود در خاک حدود ۱۰ تا ۴۰ کیلوگرم فسفر در هکتار باید مصرف کرد. بطور کلی در سالهای کم باران واکنش به فسفر بیشتر است و بین واکنش عدس به فسفر و مقدار بارندگی یک رابطه خطی معکوس وجود دارد، کاهش گوگرد قابل دسترس در خاک محصول عدس را کاهش می دهد هنگامی که کود فسفر به صورت سوپر فسفات استفاده شود نیازی به اضافه کردن گوگرد نیست لیکن اگر فسفر به صورت سوپر فسفات وپلی فسفات باشد مصرف گوگرد دارای فواید اثبات شده ای خواهد بود عدس حساسیت زیادی به کمبود روی نشان می دهد لذا با مشاهده اولین علائم کمبود بایستی ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم سولفات روی در خاک یا ۵ کیلوگرم سولفات روی به شکل محلول پاشی در شاخ و برگ استفاده کرد.
عدس از نظر نیاز به رطوبت مشابه غلات است و بسته به نوع واریته و محل رویش نسبت به تعریق گیاه فرق خواهد کرد. بحرانی ترین مرحله نیاز گیاه به آب در زمان گل دهی می باشد. عدس به آبیاری بیش از اندازه نیز حساس است در خاکهای سنگین با نفوذپذیری کم و مزارع غیر مسطح غرقابی عملکرد کاهش می یابد.
مبارزه با بیماریها و آفات و علفهای هرز در مراقبت و نگهداری گیاه اهمیت بسزائی دارد.
به استثنای علفهای هرز انگل، عدس دارای علف هرز بخصوصی نیست. با توجه به اینکه این گیاه با غلات در تناوب است علفهای هرز همان فصل کاشت را می توان در مزارع عدس مشاهده کرد. از علفهای هرز می توان شیر پنیر، یولاف و گل جالیز را نام برد. علفهای چند ساله آلودگی کمتری در مزارع عدس ایجاد می کنند. که میتوان از این گروه قیاق، پیچک و پنجه مرغی را نام برد.
برای مبارزه شیمیایی میتوان از علف کشهای زیر استفاده نمود
تری بونیل و مالوران که قبل از سبز شدن در عدس برای کنترل علفهای هرز پهن برگ استفاده می شود.
برای کنترل علف های هرز برگ باریک از علف کشهای پرونامید، متوآلاکلر و دیلکوفوپ متیل استفاده می شود.
بیماریها و آفات
بیماریها: از بیماریهای عدس میتوان از موارد زیر نام برد:
پژمردگی آوند، پوسیدگی ریشه، بیماری زنگ، سفیدک پودری، سفیدک دروغین، آنتراکنوز و بیماری های ویروسی
آفات: از آفات می توان شته ها، کنه ها، سرخوطومی ها و سوسکهای انباری را می توان نام برد که به عدس حمله می کنند در این بین کنه ها بیشترین خسارت را وارد می کنند و سوسکهای انباری تا ۸۰ درصد بذرهای انبار شده را مورد حمله قرار می دهند.
برداشت عدس هم دستی و هم به وسیله ماشین انجام میگیرد.
برداشت پیش از موعد باعث چروکیدگی بذر می شود. زیرا بذرها بطورکلی پر نشده بوده اند. حال آنکه تأخیر در برداشت باعث ریزش غلافها و کاهش محصول می شود. بقایای گیاه، کاه و کلش و غلافها منبع غذایی با ارزشی برای دام به شمار می روند. مرحله مناسب کشیدن یا بریدن گیاه با دست هنگامی است که رطوبت بذرها حدود ۳۰ درصد باشد و این رطوبت باید برای بکارگیری ماشین ( کمباین) باید ۱۲ تا ۱۴ درصد باشد.
تصفیه کننده خون،کلم یکی از سبزی های معروف خوراکی است که تاریخی کهن دارد. کلم اقسام مختلفی دارد و به رنگ های گوناگون است. مانند : کلم سبز، کلم قرمز، کلم قمری. فواید کلم: کلم، رخسار را جلا می دهد و نیکو می سازد. کلم خواب آور بسیار خوبی است. کلم، حرکت کودکان نو پا را آسان می گرداند. مصرف کلم، صدا را صاف می کند. کلم پخته، بدن را از اخلاط فاسد و عرق زیاد پاک می کند. کلم پخته در درمان صرفه کهنه و درد کمر و زانو موثر است.
امروزه گل دوستان نمی توانند گل را به خوبی پرورش بدهند ما مطالبی به شما می گوییم که شاید مشکلات شما رفع شود
● در خانه گلکاری کنیم:
امروزه در منازل ، آپارتمانها ، رستورانها و موسسات مختلف ، نگهداری گل و گیاه زینتی مورد توجه و خواست مردم است .اغلب در گوشه و کنار سالن ها ، اطاقها ، دفاترکار ، محلی برای نگهداری گلدان . یا گلهای بریده در نظر گرفته میشود . عموما گلهای بریده را در آب قرار می دهند و گلدانهای زینتی را روی میز پذیرایی ، گوشه و کنار سالنها ، اطاقها و راهروها میگذارند و با این تزئینات منظره جالبی به محل کار و زندگی خود میدهند . با وجودی که در نگهداری این گلها دقت زیاد میشود ، معذالک بعد از چند روز یا چند هفته برگ گیاهان زرد شده و گاهی خود گیاه پژمرده میشود و از بین می رود .مطالب و آگاهی های این بخش ، علاقمندان به گیاهان زینتی و گلها را از نکاتی آگاه میسازد که دانستن آن برای سلامتی و شادابی گلهایشان ضرورت دارد . در یک تعریف اجمالی ، فن گلکاری رشته ای از علم باغبانی است که جنبه های عمل آوردن و پرورش گیاهانی را که بنحوی از گل ، شکل عمومی گیاه و یا میوه آنها از نظر زینتی استفاده میشود ، مورد بحث قرار می دهد .برای آشنایی خوانندگان با فن و هنر گلکاری ، مطالب علمی و عمومی را در دو قسمت جداگانه تحت عناوین : گلکاری عمومی و گلکاری خصوصی مورد بحث قرار می دهیم .
ـ گلکاری عمومی : در این بخش از کلیات بکار بردن اصول علمی برای تربیت و پرورش گیاهان سخن گفته میشود. اطلاعات عمومی در زمینه روشهای کاشت و تکثیر گیاهان ، چگونگی و زمان کشت ، وسایل مورد نیاز باغبانی ، سازگاری گیاه با محیط ، شناسایی شرایط لازم محیط برای کاشت گیاه از قبیل : حرارت ، خاک ، هوا ، زطوبت ، مواد غذایی ، بیماریها و آفات گیاهی و روش های کنترل و مبارزه با بیماری ها و آفات از جمله مسائلی هستند که پرورش دهنده گل باید از آنها مطلع باشد .
ـ گلکاری خصوصی : در این بخش درباره هرگیاه زینتی یا گل مورد نظر از جنبه های بالا بطور جداگانه بحث میکند و بعبارت دیگر در این قسمت روش های بکار بردن مبانی علمی و عملی در طرز کشت و پرورش گیاهان و گلهای مشخصی را مورد بحث قرار می دهد .
▪ موسسات و مراکز پرورش گل و گیاه شامل سه دسته کلی میشوند :
۱) موسسات تولیدی گل و گیاه : این موسسات هرکدام به وسائل تهیه گلها و گیاهان خاصی که پرورش می دهند مجهز هستند . برای مثال : یک موسسه فقط گل اُرکیده عمل می آورد یا موسسه ای گل میخک تهیه می کند . در این موسسات گلخانه ها دارای تجهیزات و وسعت زیاد با دریچه های متعدد برای تهویه میباشند . در مرکز دیگری گیاهان زینتی گرمسیری عمل می آورند که دارای گلخانه هائی با حرارت و رطوبت زیادتریست . همچنین گلخانه هائی برای پیش رس کردن پیازهای گل ، تکثیر نباتات زینتی و تهیه گل بریده از قبیل : رُز ، گلایول و لیس در اختیار دارند . این موسسات به زمین فراوان و آب کافی برای خزانه کاری احتیاج دارند . در این مراکز کارشناسان کار آزموده و کارگران متخصص بدون مشورت مداوم با مدیر موسسه کارهای خود را انجام می دهند . یعنی یکنفر کارگر قابل می داند چه موقع نهال را بکارد ، چه وقت پیوند بزند ، خاک گلدانها را چه موقعی تعویض کند و آبپاشی را چه اندازه و در چه موقع انجام دهد .
۲) موسسات عمومی و شهری : مثل شهرداریها که مسئول اداره پارکهای عمومی ، میدانها ، درختان خیابانها و بلوارها ،سایر مکانهای شهری و عمومی می باشند .این موسسات نیز بنوبه خود از امکانات ضروری برای تکثیر و کاشت و داشت گیاهان و درختان زینتی استفاده می نمایند .
۳) افراد علاقمند : یا به عبارت دیگر آماتورها که در باغ ، باغچه یا محیط بسته خانه و آپارتمان خود گلها را می کارند و نگاهداری می کنند
● گلکاری عمومی
الف) چگونه گیاهان زینتی را در خانه پرورش دهیم ؟
امروزه عمل آوردن گلدانهای گل در منزل یکی از بهترین سرگرمیهاست . گیاهان زینتی مخصوصا در فصل زمستان قسمت عمده تزئینات داخلی منزل را تشکیل میدهند . بعلاوه پرورش نباتات در منزل برای کسانیکه باغی در اختیار ندارند و میخواهند فعالیتهای گلکاری داشته باشند حائز اهمیت است . حتی برای کسانی هم که باغی در اختیار دارند و علاقمند به پرورش گل هستند این موضوع قابل توجه است . با وجودی که منزل برای پرورش و نگهداری گلها محل مناسبی نیست ، معهذا مردم به نگهداری گل در منزل علاقمندند . برای پرورش گیاهان زینتی در منزل باید احتیاجات اصلی آنها و بهترین طرق کشت این قبیل گیاهان را بدانیم . در درجه اول باید گیاهانی را که از نظر برگ یا گل زینتی و قابل نگهداری در منزل هستند بشناسیم و آنها را انتخاب کنیم و طرز سازگاری و تطابق آنها را با شرایط داخل منزل فرا گیریم . در صورت امکان باید مجموعه ای از گیاهان را جمع آوری کنیم که شرایط رشد آنها در منزل با شرایط محلی که طبیعت زندگی می کنند تفاوت نداشته باشد . به عنوان مثال : میزان حرارت در منزل باید طوری تنظیم شود که گیاه شانس زندگی کردن را داشته باشد . اکنون که در بعضی منازل شوفاژ هست باید انواع بخصوصی از گیاهان زینتی را در منزل پرورش داد . اگر برگ فیکوس شما می ریزد و یا برگهای سیکلامن زرد می شود ، نباید فورا آنها را دور ریخت بلکه باید علت آنرا شناخت . برای مثال: اگر بطور مرتب آب سرد به گلدان سیکلامن بدهیم برگهایش خیلی زود زرد میشود . با وجود این مسلم است که بدون دقت و کوشش شما ، هیچگونه عملی تضمین نمی شود .
عمل آوردن گیاهان در گلدان مثل فن آشپزی است . همانطوری که برای تهیه غذای مطبوع باید از اصول مشخصی پیروی کرد ، در پرورش گیاهان هم باید مبانی علم گلکاری را آموخت تا موفقیتی بدست آورد .
ب) سازگاری گیاهان زینتی با محیط داخلی منزل ، باغ و باغچه :
مفهوم سازگاری یا تطابق با محیط عبارت از واکنش مناسب موجود زنده نسبت به شرایط محیطی است . به عنوان مثال : دسته ای از گیاهان با بعضی از شرایط محیطی از قبیل : خاک ، رطوبت ، روشنائی و خشکی هوا سازگارتر و کم توقع ترند و در قبال تغییرات آنها غالبا عکس العمل مناسب دارند .در صورتیکه ارقام دیگر حساس ترند و در صورت تغییرات زیاد شرایط زیستی ، از بین میروند . گلهائیکه پرورش دهندگان به بازار عرضه می کنند ، بدوا از طبیعت جمع آوری شده اند و مهم آنست که ما محیط زیست طبیعی این گیاهان را بشناسیم . البته بسیاری از گلها بتدریج خود را با محیط جدید سازگار می کنند ولی آن کیفیت ومرغوبیت و احتمالا استفاده ای را کع با توجه به شناخت سازگاری با محیط زیست حاصل میشود بدست نمیآورند. پس در درجه اول باید احتیاجات گیاهانی را که میخواهیم در منزل پرورش دهیم بشناسیم . پرورش دهنده باید مطلع باشد که گل ، سیکلامن ، بنفشه آفریقایی ، سرخس ها و آفلاندرا و گیاهان خانواده آناناس که جنگلی هستند ، محیط مرطوب لازم دارند . کاکتوس و سایر نباتات باصطلاح گوشتی ، که بافت ضخیم داشته و بیابانی هستند و در مناطق خشک و گرم و در روشنائی شدید عمل آمده اند ، بهیچ وجه امکان رویش در باغ و باغچه را ندارند ولی احتمالا اگر بخواهند در منزل آنها را نگهداری کنند ، بخصوص در فصل زمستان باید به آنها خیلی کم آب بدهند و آنها را در محل روشن نزدیک پنجره قراردهند ، هرچند دراین مورد استثناهائی وجود دارد . تفکیک گیاهان رطوبت دوست و خشکی پسند بخصوص برای تولید کنندگان و گل فروشان حائز اهمیت است . زیرا در گلخانه ها و مغازه های گل فروشی محیط مرطوب آماده است و نباید این دو نوع نبات باهم نگهداری شوند ( یعنی گیاه رطوبت دوست و گیاه خشکی پسند ) چون بافتهای انواع کاکتوس و نباتات گوشتی در محیط مرطوب نرم می شوند و وضع طبیعی خود را از دست می دهند . بعضی از گلها ، سایه پسندند و بعضی به تغییرات شب و روز حساسند . اگر دسته ای از گلها مثل گل داودی را که مخصوص مناطق جنوبی هستند و در روزهای ۱۲ ساعته گل می کنند ، به مناطق شمالی ببرند ، که در تابستان طول روز به ۱۶ ساعت میرسد ، گل نمیکند . مگر اینکه طول روز کوتاه شود . به عبارت دیگر این دسته از گیاهان در اوائل مهر ، که طول روز کوتاه میشود گل می کنند . در سالهای اخیر هزاران هزار گیاه در اثر عدم آشنایی و مهارت مردم همچنین در اثر عدم سازگاری با محیط در منازل از بین رفته اند ولی با شناسائی گیاهان مقاوم و مهارت در طرز پرورش آنها عده ای از گیاهان زینتی را میتوان در خانه نگهداشت .
● طرح دو نوع گلخانه : یک طرفه و دو طرفه
قدم اول تفکیک بین گلخانه ای است که در یک محیط متناسب از لحاظ گرما ، روشنائی و رطوبت عمل آیند و محیط خشک و کم نور اطاقهای منازل و آپارتمان ها برای آنها مناسب نیست . گیاهانی که در منزل نگهداری می شوند باید بتوانند با شرایط داخلی منزل سازگار شوند . ممکن است در منزل بخاری یا شوفاژ باشد و میزان حرارت بالا و پائین برود ، دریچه ها ممکن است باز و بسته شوند یا روشنائی لازم در منزل موجود نباشد . باین ترتیب گیاه با بودن شرایط نا مساعد وضع نا متعادلی پیدا می کند و نیاز به حرارت و رطوبت مناسب گلخانه را دارد . شما نمی توانید به خاطر نگهداری گلدانهای مناسب منزلتان را عوض کنید ولی لا اقل می توانید گلدانهای متناسب برای منزلتان بخرید . در زمستان اگر شما در یک اطاق سرد زندگی می کنید و هنگام شب بخاری یا شوفاژ را خاموش می کنید ، باید نباتات مقاوم به سرما در اطاق داشته باشید . در صورتیکه اطاقتان تاریک است و نور کامل آفتاب ندارید ، از گیاهانی که گل نمی کنند و فقط برگشان زینتی است ، مثل فیلودندرون استفاده کنید . هر گیاهی نیازهای غذائی خود را از طریق ریشه و برگها تامین می کند ، علاوه بر این برگها باید تنفس کنند . بنابراین به هوا احتیاج دارند . ولی از جریان شدید هوا ناراحت می شوند . سرد و گرم شدن ناگهانی محیط ، روشنائی شدید و روشنائی کم همه عواملی هستند که در زندگی گیاه موثرند . در هوای آزاد گیاهان مقاوم خود را برای این گونه شرایط آماده کرده اند . ولی در داخل منزل وقت بیشتری لازم است و برای اینکه احتیاج گیاه تامین شود باید آنچه را که مساعد است فراهم کنید و آنچه مناسب نیست حذف نمائید . گیاه را نباید یک مرتبه و غفلتا از محیط تاریک و سایه دار در روشنائی شدید آفتاب قرار داد . در این صورت برگهای قدیمی و کهنه میسوزند و فاسد می شوند و برگهای جدیدی که با موقعیت و محل جدید سازش دارند روی گیاه رشد می کنند . درباره سازش انواع گیاهان و اکثر برگها که در مقابل نور خیلی شدید قرار گرفته اند مثالهای زیادی میتوان آورد . شما در فصل زمستان گلدان فیکوس و سرخس و غیره را در داخل منزل نگه میدارید . اینها سرسبز و شاداب هستند . ولی در بهار وقتی که درجه حرارت هوا زیاد می شود ، غفلتا آنها را در آفتاب شدید و در هوای آزاد قرار میدهید . این تغییر ناگهانی برگهای کهنه را از بین میبرد .
دلیل این موضوع واضخ است ، زیرا سازش برگها به روشنائی فقط در موقع رشد برگ است . وقتیکه برگ به حد بلوغ رسید ، یعنی کامل شد دیگر سازشی وجود ندارد . در علم گیاه شناسی ، این موضوع ثابت شده است . گیاهانی را که به هوای گلخانه عادت دارند ، نباید غفلتا به محل تاریک و سرد و خشک اطاق ببرید . خوشبختانه تولید کنندگان گل و گل فروشیها به این موضوع توجه دارند و گلدانها را از گلخانه گرم به گلخانه سردتری میبرند تا انساج آنها محکم شود و باین طریق گیاهان نسبتا مقاومی بدست آورند تا در موقع انتقال به منزل صدمه ای نبینند .
● عوامل مهم و موثر در رشد گیاهان خانگی
محیط داخلی بافتهای تشکیل دهنده هر گیاه ، مخصوصا در قسمتهای گل و برگ مداوم بوسیله محیط اطرافش متاثر می شود . عوامل فیزیکی خارجی ، یعنی نور ، حرارت ، رطوبت ، هوا و غیره میزان واکنش های سلولی را تنظیم می کنند . البته به شرطی که این عوامل بصورت متناسب و در حد قابل تحمل و مورد نیاز به گیاه برسند . گیاهان فقط تا موقعی رشد طبیعی و معمولی دارند که هریک از عوامل محیطی در حد متناسب و باصطلاح اُپتیممُم باقی بمانند . هر وقت، هوا ، حرارت ، نور ، رطوبت و آب و مواد غذایی از این حد تجاوز کنند و محدودیتی در رشد طبیعی گیاه ایجاد شود ، گیاه حساسیتی نشان می دهد که نمایش دهنده رشد غیر طبیعی گیاه است .اکنون درباره بعضی عوامل مهم و موثر که در رشد گیاهان خانگی موثر هستند بطور جداگانه به بحث و گفتگو می پردازیم و عوامل موثر دیگر درتغذیه گیاهی را در بخش مواظبت از گلها مطالعه خواهید کرد .
۱) نور : گیاهان برای تهیه غذا به روشنائی احتیاج دارند. نور ممکن است بوسیله اشعه مستقیم خورشید ، یا اینکه بطور غیر مشتقیم بتابد. شدت نور غیر مستقیم ممکن است کم یا زیاد باشد . معمولا در گوشه های اطاق نور بطور غیر مستقیم و بمقدار کم به گیاهان میرسد . اغلب گیاهان گلدار حد اقل نصف روز نور مستقیم خورشید را لازم دارند تا جوانه های گلشان رشد کند و باز شوند مثل گل شب بو . کاکتوس ها و انواع دیگر گیاهان گوشتی نیز به نور مستقیم خورشید نیازمندند. برای اینکه رنگ زیبای کروتون تغییر نکند ، باید آن را در نور مستقیم قرار داد . بطور کلی نور شدید آفتاب بدلیل اینکه از عمل کربن گیری جلوگیری می کند و تعریق را در گیاه افزایش میدهد زیان آور و در نتیجه رشد گیاه به تعویق می افتد . عشقه ، فیلودندرون ، بگونیای برگی ، پیرومیا و دراسنا ، که دارای برگهای زینتی هستند و به همین منظور هم کاشته می شوند باید در نور غیر مستقیم خورشید با شدت زیاد قرار بگیرند . همچنین گیاهان لطیف مثل ، بنفشه آفریقایی نیز نور غیر مستقیم بمقدار زیاد لازم دارند . در گوشه های کم نور اطاق نباید گیاهان گلدار را قرار داد . گیاهان برگی را اگر یک یا دو هفته برای تزئینات در محل کم نور قرار دهند ، باید بعد از این مدت جایشان را عوض کنند و آنها را در محل روشنتری قرار دهند و یا اینکه باید دو دسته گلدان آماده کرد و هر هفته جای آنها را عوض کرد . یعنی یک سری را برای دکوراسیون در محلی که نور کم است و سری دیگری را در محل روشن قرار داد . گیاهان سایه پسند یعنی آنهائی که به نور کم احتیاج دارند مثل ، عبائی و بعضی از سرخس ها و فوتوس را میتوان در نور کم یعنی در گوشه های اطاق قرار داد .
۲) هوا و حرارت : هوای خنک به آن اندازه ای که برای زندگی انسان ضروری است برای گیاهان ضرورت ندارد. معذالک گیاه هم احتیاج به هوا دارد بخصوص که هوا اغلب همراه رطوبت است . حرارت زیاد که هوای مرطوب را از بین میبرد باعث اکثر ناراحتی های گیاه می گردد . لذا تهویه برای گیاهان مورد احتیاج است و بهتر است پنجره ها در قسمت بالای اطاق باشد . باید توجه داشت که هر اندازه گیاه به سقف اطاق نزدیک تر باشد بیشتر متحمل گرما و خشکی میشود .در خانه هائی که خیلی گرم میشود و از بخاری برای گرما استفاده میشود ، بهتر است گلدانها را در کف اطاق بچینند . بطور معمول حرارت اطاق در روز باید معادل ۲۰ درجه سانتیگراد باشد و در شب ۱۵ درجه مناسب است . حرارت های زیاد برای گیاهان مضرند . اختلاف حرارت شب با روز نباید بیشتر از ۵ درجه سانتیگراد باشد .اگر حرارت روز مثلا ۲۵ درجه باشد و در شب یخبندان شود گیاه از بین می رود . مخصوصا گیاهانی که رطوبت دارند صدمه بیشتری خواهند دید. معمولا گیاهانی از قبیل : آویز ، کاغذی درختی ، شاه پسند درختی را در زمستان در اطاقی که حرارت ۷ تا۱۰ درجه سانتیگراد دارد نگاهداری می کنند . باین ترتیب این گیاهان در زمستان استراحت مختصری می کنند و چون حرارت کم است به آب کمتری احتیاج دارند و ریشه هایشان سالم می ماند و نمی پوسد . در بهار و تابستان بعد این گیاهان بیشتر و بهتر گل خواهند داد . گلدانهای مرکبات را که در منزل نگهداری میکنند ، بهتر است در تمام طول مدت زمستان در زیر زمین خنکی که حدود ۷ تا ۸ درجه سانتیگراد حرارت دارد نکهداری کنند و به آنها کم آب بدهند . باین ترتیب موقع بهار گلهایشان نمی ریزد و میوه روی درخت ظاهر میشود . همچنین برای مثال در اطاقهای عیر مسکونی که بخاری یا شوفاژ ندارد و یا اینکه گرما کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد است ، عده کمی از گیاهان که در حال استراحت و خواب هستند بهتر و سالمتر می مانند : مثل عبائی ، نخل زینتی و فیکوس و غیره . حرارت های مناسب برای گیاهان مختلف که در منزل نگهداری می کنند یکنواخت نیستند و باهم تفاوت دارند . مثلا ، آنتوریوم و بنفشه آفریقایی ، گرمای زیادتری نسبت به فیلودندرون لازم دارند . اصولا گیاهان برگی که مبداُ شان از مناطق گرمسیری است حرارت روز باید بالاتر از ۲۵ درجه سانتیگراد و در شب در حدود ۲۰ درجه باشد . اطاقهای ما اغلب در زمستان برای نگهداری گلدانهای گل مناسب نیستند . زیرا زیاد گرم میشوند . زیان این گرما از سرما زیادتر است . بهتر است گیاهان گل دار را مثل ، سیکلامن یا میخک را در اطاق نسبتا خنک نگهداری کنند . باین ترتیب دوام گل زیادتر میشود . در اطاقهائیکه اغلب درزهای پنجره باز هستندو محکم بسته نمی شوند ، گلدانهائیکه نزدیک پنجره قرار گرفته اند در شب های زمستان صدمه می بینند . بهمین دلیل باید گلدانها را در شب از کنار پنجره ها دور کرد و یا بوسیله پرده یا کرکره گلدانها را از سرما محفوظ داشت . حتی الامکان باید سعی کرد که گیاهان در تماس با سرما نباشند . اگر گیاه سرما دید و برگهایش خشن و سفت شد باید آنرا با آب سرد شست تا بتدریج بحالت اولیه برگردد .ولی نباید گیاه را نزدیک بخاری قرار داد . با وجود این ممکن است گیاهی که سرما دیده دوباره بحالت اولی برنگردد . ولی شما کوشش خود را کرده اید .
۳) رطوبت : رطوبت هوا مثل نور و حرارت مورد احتیاج گیاه است. البته فراهم کردن رطوبت در اطاق کار مشکلی است . اکثر گیاهان بغیر از کاکتوس ها و گیاهان باصطلاح گوشتی در هوای گرم و خشک ناراحت میشوند . گاز بخاری ، هوای اطاق را خشک می کند . نباید انتظار داشت که در اطاق رطوبتی معادل گلخانه تهیه کنیم با این وجود با وسائلی میتوان تا حدی رطوبت را تامین کرد . مثلا با گذاشتن کوزه های گلی روی رادیاتور شوفاژ و قرار دادن ظرفی محتوی تورب یا خزه بین گلدانها بشزطی که دائما مرطوب باشد . باید بخاطر داشت که برای گیاهان گرمسیری رطوبت بهتر از حرارت زیاد است . رطوبت دادن به برگ گیاهان خیلی موثراست برای این کار می توان در یک روز گرم تمام گلدانها را از اطاق خارج کرد و با یک دستگاه آب پخش کن برگها را شستشو داد یا در منزل اگر روی مبلها را با پلاستیک بپوشانند میتوانند بهمان ترتیب با تلمبه های دستی روی برگها را خیس کنند . ممکن است گلدان گل را داخل گلدان بزرگتری قرار دهند و میان جدار دو گلدان را با تورب یا خزه مرطوب پر کنند و مجددا در فواصلی تورب یا خزه را مرطوب نمایند ، یا اینکه یک طشت آهنی که شش گلدان یا بیشتر در آن جا می گیرد تهیه کرده و گلدانها را در آن بچینند ، بین گلدانها را با خزه یا تورب مرطوب پر کنند و دائما تورب یا خزه را مرطوب نگهدارند . طریق ساده تر اینکه روی خاک هر گلدانی تورب یا خزه مرطوب قرار دهند. اگر هده ای از گلدانها بطور مجتمع در گوشه ای قرار گیرند رطوبتشان بهتر حفظ میشود . گلدانهای رطوبت دوست مثل ، سیکلامن و بنفشه آفریقایی یا آزاله را در موقعی که حمام میروید در آنجا بگذارید .گلدانهای مذکور را در تمام مدت شب از حمام بیرون نیاورید به این وسیله گلها شاداب خواهند شد . بعضی از گیاهان در شرایط خشکی هوا میتوانند زندگی کنند و حتی بهتر رشد می کنند مانند : عبائی ، سانسوریا و سجافی . بطور کلی گیاهان را نباید نزدیک شوفاژ ، بخاری یا مقابل دهانه کولر و در و پنجره های باز قرار داد . گیاهانی را که رطوبت زیاد لازم دارند در محفظه شیشه ای بنام تراریوم طبق شکل شماره یک می کارند . از این وسیله علاوه بر نگهداری گیاهان گرمسیری بغیر از کاکتوس ها و سایر گیاهان گوشتی میتوان برای تکثیر گیاهان دیگر استفاده کرد . همانطوریکه گفته شد گیاهان رطوبت دوست را مستقیما در تراریوم می کارند .
ـ تراریوم : تراریوم ، از یک جعبه چوبی با لبه ای به ارتفاع ۱۵ سانتیمتر تشکیل شده است . در بالای این جعبه قطعه ای شیشه نصب می کنند که بوسیله نوار چسب بهم متصل شده اند و یک شیشه متحرک در روی آن قرار می دهند . این شیشه برای تهویه گیاهان داخل جعبه بکار می رود و هر وقت رطوبت داخل تراریوم ، زیاد شود شیشه بالائی را برمی دارند تا رطوبت تقلیل یابد . ته جعبه ۲ – ۳ سانتیمتر شن درشت یا تیله خرده می ریزند .روی شن یک ورقه نازک زغال خرد شده و روی زغال خرده ها را مخلوطی از سه پنجم تورب و دو پنجم ماسه پر می کنند ( ماسه شسته بدون خاک ) . البته این مخلوط را قبل مرطوب کرده و روی آن خزه مرطوب پهن می کنند . در تراریوم گلهائی نظیر : کروتون – مارنتا – حسن یوسف – عَشَقه و انواع سرخسهای پا کوتاه و بنفشه آفریقایی را می کارند .علاوه بر تراریوم ، در منزلهای جدید اغلب پاسیو موجود است که در آنجا هم گیاهان رطوبت دوست را می کارند . بیشتر اوقات چون ارتفاع پاسیو ، زیاد است و حرارت بطرف بالای آن می رود هم محیط پاسیو خشک می گردد ، هم رطوبت محیطی کم میشود و هم حرارت نزدیک خاک کم است . در این مورد یعنی در موقع کاشت گیاهان در پاسیو ، ممکن است شیشه های سقف را دوجداره کرد و یا پلاستیکی بالای گیاهان کشید و یا اینکه با شیلنگ رطوبت محیطی را بیشتر کرد یعنی روزی یکمرتبه در صبح روی برگهای گیاهان را مرطوب نمود .
● روش کاشتن گل :
در هر کشوری کاشتن گل و پرورش آن بنوعی مخصوص صورت می گیرد و هر باغبان یا کارشناس فنی سلیقه مخصوصی بکار می برد . این تفاوت روشها بستگی به منظور گلکار یا وسایلی را که در اختیار آنهاست دارد . هیچیک از عوامل مانند انتخاب خاک مناسب موثر در پرورش گل نیست . ولی همین عامل در مناطق مختلف غالبا متغیر است .چنانکه انگلیسیها برای گلدانهائیکه در آن به پرورش انواع سرخس می پردازند ، خاکی مخلوط از پوسیده سبزه و چمن و خاک رسی و شنی بکار می برند . در حالی که بلژیکیها برای همین نبات خاک برگ حاصله از پوسیده برگهای بلوط را مصرف مینمایند .که اولی جزء خاکهای سنگین و دومی از خاکهای سبک است .
▪ گلکاری به دو روش کلی انجام میشود :یکی در هوای آزاد . و دیگری در گلدان یا ظروف مختلف .
طبیعی ترین و آسان ترین روش گلکاری ، طریقه اولی است . زیرا نباتاتی که در هوای آزاد کاشته میشوند گلهائی میباشند که بحالت وحشی و صحرائی وجود داشته و بدست بشر به باغات منتقل و تربیت شده اند و مواظبت فراوانی لازم ندارند . بر عکس نباتاتی که در گلدان یا ظروف دیگر کاشته میشوند ، لازمه پرورش آنها دقت زیاد و شناسائی به احوال و روش نگاهداری آنهاست . چون محوطه گلدان محدود است و خاکهائی که در گلدان ریخته میشود پس از مدتی بلا اثر میگردد . باید مواظب خاک و نمو ریشه های نبات بود و بموقع لزوم گلدان یا خاک را عوض کرد ولی امروز روش دوم مخصوصا در گلکاری تجارتی متداول تر و مورد عمل تر است . زیرا برای فروش و نقل و انتقال گلهای کاشته شده در گلدان ، حاضر بوده و خطر از بین رفتن آنهم به مراتب کمتر است . بعنوان مثال : تهیه و فروش اقسام گل سرخ یا میخک های آمریکایی – نخل ها و غیره . بین گلکاری تجارتی و آنچه راکه کارشناسان فن بطور خصوصی برای خود انجام می دهند تفاوت فراوانست . زیرا در گلکاری تجارتی منظور بدست آوردن مقدار زیاد برای عرضه در بازار و ارضاء میل مشتریان است در صورتیکه در گلکاری خصوصی ، خوبی نوع ، زیبائی گل و آنچه مورد توجه و پسند کارشناس است منظور نظر می باشد . و برای این کار و بدست آوردن گلهای عالی باید از خاکهای سبک که دارای مواد غذایی فراوان است استفاده کرده ضمنا برای پرورش آنها از شاسی یا گلخانه کمک گرفت .
انشاء... از این مطالب به خوبی استفاده کر ده باشید
در این بخش به فوائد ومعایب گلخانه می پردازیم
مزایایی کشت گلخانه ای :
1- افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی که مثلا در مورد خیار تولید 20 کیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 کیلوگرم در همان یک متر مربع در هوای آزاد
2- تولید بیش از یک محصول در سال (که در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممکن می باشد )
3- افزایش کیفیت محصول تولیدی (که با کنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های کنترل بیولوژیکی و کاهش مصرف سموم که باعث افزایش کیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود )
4- صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )
5- استفاده از اراضی غیر قابل کشت با سیستم هیدرو پونیک (مانند گلخانه های پرورش سبزی در کیش )
6- عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازار یابی مناسب و تنظیم برتامه کشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود که زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )
7- تواوم کار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امکان کنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه
8- ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و کار آموختگان کشاورزی و استفاده از اوقات فراغت کشاورزان در فصل های پاییز و زمستان
معایب کشت گلخانه ای :
1- هزینه اولیه آن زیاد است و قسمت عظیم این هزینه صرف احداث گلخانه می شود که البته در صورت سود مند بودن محصول تولیدی این هزینه حداکثر در سه سال برگشت داده می شود .
2- نیاز به مراقبت دایمی (برخلاف کشت در هوای آزاد که با مراقبت کمتر میتوان به سود قابل توجهی دست یافت) در کشت گلخانه ای حتی لحظه ای غفلت میتواند خسارت جبران ناپذیری وارد کند (مثلا کاهش شدید دما در گلخانه در یک شب سرد زمستانی می تواند باعث نابودی کامل محصولات گلخانه ای شود)
اهداف کشت گلخانه ای :
1) تولید محصول در محلی که در آن محصول تولید نمی شود
2) تولد در زمانی که کشت محصول در هوای آزاد غیر ممکن است .
در صورت تصمیم به کشت گلخانه ای چه باید کرد؟
1- مشخص کردن بازار فروش sell your crope before planting) ) باید مشخص شود محصول تولید در کجا به فروش خواهد رسید
2- تعیین زمان های مختلف سال از نظر میزان فروش محصول تولیدی , زمان کسادی و اشباع بازار , و زمان خلاء و نیاز شدید بازاز
3- تعیین نوع و ویژگی محصول مورد نیاز که مورد پسند مصرف کننده همان منطقه باشد (مثلا تولید کوجه فرنگی ریز یا درشت , تولید فلفل زرد,سیاه ویا ....)
4- جمع آوری اطلاعات هواشناسی منطقه مورد کشت (میانگین ده ساله حداقل دما در سرد ترین شب سال و میانگین حداکثر دما در گرم ترین روز سال ,میانگین ده سال بارندگی , تعداد روز های آفتابی, روز های ابری , روز های یخبندان , ....)
5- تعیین جهت های جغرافیایی و جهت وزش باد های غالب در منطقه
6- نوع خاک از نظر بافت , ساختمان , PHخاک , ECخاک و عناصر پر مصرف و کم مصرف , میزان آهک , ظرفیت تبادل کاتیونی ,و....
7- وضعیت آب منطقه از نظر کمی و کیفی که برای هر متر مربع بستر خاکی گلخانه حدود یک متر مکعب آب باید در دسترس باشد و نیز باید مواد حل شده جامد در آب مانند بیکربنات سدیم , کلر , فلور آب , در حد مطلوب باشد
8- مسافت گلخانه تا بازار مصرف
9- دستمزد کارگر در منطقه مورد احداث گلخانه
10-جمع آوریاطلاعات علمی در مورد کاشت داشت و برداشت و آفات بیماری ها و انبار داری محصول مورد کشت
11-بازدید از گلخانه های اطراف جهت جمع آوری اطلاعات علمی و تجربی آنان به منظور جلوگیری از تکرار اشتباه دیگران و ...
سنجد
در این گزارش قصد معرفی درخت سنجد را داریم این گیاه در آب و هوای معتدل می روید به سرما بسیار مقاوم است ولی گرمای شدید را تحمل نمی کند. سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده میشود. میوهی این گیاه بسیار خوشمزه است.سنجد برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله، بیماری های دندان، اسهال، زخم معده و نیز جلوگیری از خون ریزی استفاده می شود.
سنجد، یکی از چیدنی های سفره ی هفت سین نیز می باشد.
نامهای مختلف سنجد:
درخت سنجد را درکتب مختلف به نام های غبیده بادام ، چوب دانه ، نقد ، بل، صرع الکلبه ذکر کرده اند ولی نام عمومی آن سنجد است. دیگر نامهای آن سرین چک (در کردستان) ایده (آذربایجان) پستانک و سپتانک (اطراف تهران)
انتشار درخت سنجد در ایران:
آذربایجان : قره داغ ، نزدیک ارومیه ، کالیبار ، کردستان : سندج در ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ متری ، راه سنندج به کرمانشاه در ارتفاعات ۱۳۵۰ متری کرمانشاه ، همدان ، اصفهان ، شیراز ، بلوچستان، کوه تفتان ، خراسان : تربت حیدریه، تهران : شهرستانک ، کوه توچال ، نزدیک ونک ، قزوین و قم : راجرد در ۲۲۰۰ متری
گیاه شناسی سنجد:
درخت سنجد بومی مناطق غربی و مرکزی آسیا است.رویشگاه این درخت بدلیل سازگاری آن با محیطهای مختلف در اغلب نقاط کره زمین از جمله آمریکای شمالی، اروپای شرقی و غربی، آسیای مرکزی و شمالی و … است. ،
سنجد به شکل درختچه و یا درختی کوچک خزانپذیر و یا همیشه سبز به ارتفاع ۷-۵ متر است که بر روی ساقه های آن خارهایی نیز وجود دارد. ساقه ها، جوانه ها و برگها از فلسهایی کوچک به نقره ای-خاکستری پوشانده شده اند و به همین دلیل برخی از قسمتهای این گیاه بخصوص برگها سبز-خاکستری به نظر می رسند.
به طور کلی ۳ نوع درخت سنجد در دنیا وجود دارد که ۲ نوع هلاگنوس و هیپوفار در ایران موجودست. درخت سنجد هلاگنوس به دلیل درشتی میوه، قامت بلند، نداشتن خار و برگهای پهن به درخت سنجد هیپورفیا برتری دارد.
نام علمی درخت سنجد :
Elaeagnus angustifolia
خانواده سنجد:
Elaeagnaceae
همچنین ارقامی از این گیاهان نیز وجود دارند که برگهاشان ابلق است. گلهای زرد/سفید/خاکستری رنگ این گیاه به قطر حدود ۱ سانتیمتر و معطر هستند و در دسته های ۳-۱ عددی در اوایل تابستان شکوفا می شوند و فضا را بخصوص در عصر هنگام از عطر شیرینی پر میکنند. میوه های سنجد نارنجی-قرمز رنگ است و ۲-۱ سانتیمتر طول دارند و در پاییز میرسند. میوه ها خوراکی و شیرین هستند.
توجه : خانواده سنجد حدود ۴۵ گونه دارد که دو نمونه از آنان یعنی E.angustifolia و E.multiflora بیش از سایرین مورد استفاده قرار می گیرند اولی با نام انگلیسیwinter olive,silver berry, thorny olive و دومی با نام انگلیسی Goumi شناخته می شود. همچنین بین گونه های مختلف این خانواده با بکارگیری روشهای دو رگه گیری نمونه هایی بدست آمده اند که بیش از سایرین جنبه زینتی دارند.
شرایط محیطی برای رشد سنجد:
آبیاری:
بعد از کاشت گیاه جوان و نهال سنجد بهتر است که در سال اول بعد از کاشت، آبیاری را به شکل منظم و مرتب انجام داد تا توسعه سیستم ریشه به خوبی انجام گیرد به بیان دیگر اگر هر هفته یکبار و در صورت گرم بودن تابستان هر هفته دو بار و البته به شکل عمقی نسبت به آبیاری این درختان اقدام کنیم، به رشد و توسعه مناسب سیستم ریشه کمک میکنیم. گیاهان بالغ شرایط خشکی خاک را به شکل قابل قبولی تحمل می کنند به نحوی که می توان آبیاری آنان را هر ۳ هفته یکبار و حتی با مدت زمانی طولانی تر انجام داد. آبیاری بیش از اندازه و ماندگاری آب در محیط اطراف ریشه ها از دلایل زرد شدن و ریزش برگها و خزان زودرس این گیاه و در نهایت از بین رفتن تمامی گیاه است.
دما:
درختان سنجد سرما را تا حدود ۳۴- درجه سانتیگراد به خوبی تحمل می کنند. اگر زمستان سردتر از این حد شود و بخصوص بادهای سرد و خشک وجود داشته باشند احتمال آسیب دیدن سرشاخه های این گیاه و خشک شدن آنان وجود دارد اما معمولا خطر دیگری گیاه را تهدید نمی کند. این گیاه مشکلی با تابستانهای گرم ندارد و در اکثر نقاط کشور ایران می روید.
نور:
این گیاهان به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل ۸-۶ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارند. سایه بودن محیط و کمبود نور یکی از دلایل عدم گلدهی این گیاهان است اگر سایه بیش از اندازه باشد علاوه بر عدم گلدهی و میوه دهی ، گیاه رشد خوبی نخواهد داشت و ساقه ها بلند و باریک و فاصله برگها بر روی ساقه افزایش می یابد. درختان سنجد گیاهانی مقاوم هستند بنابراین حتی اگر در مکانی زندگی می کنید که در تابستان شدت نور زیاد است لزومی ندارد که آنها را در مکانی بکارید که عصر هنگام از سایه برخوردار باشد.
خاک:
درختان سنجد در رابطه با خاک سختگیر نیستند اما عدم ماندگاری آب در خاک آنان مهم است زیرا این مسئله میتواند موجب پوسیدگی و از بین رفتن گیاه شود بنابراین خاک محل کاشت آنان باید از زهکش خوبی برخوردار باشد. مثلا میتوان از مخلوط خاک معمولی + ۲۰-۱۰٪ شن (با ذرات ۲-۱ میلیمتر، ماسه بادی و یا شنهای مصالح ساختمانی مناسب نیستند) استفاده کرد. همچنین اگر از خاک برگ نیز در ترکیب خاک (حدود نصف حجم خاک معمولی که در ترکیب خاک ذکر شد) استفاده شود به رشد اولیه آن کمک می کند . اصولا این درختان نیاز به کوددهی ندارند اما فرمولهایی همانند ۵-۱۵-۲۰ و یا ۱۰-۱۰-۱۰ از سوی برخی پرورش دهندگان مورد استفاده قرار میگیرد.
تکثیر:
از بذرهای این گیاه می توان برای تکثیر آن استفاده کرد زمانی که میوه ها می رسند و شروع به تغییر رنگ می دهند می توان آنها را از درخت جدا کرد. قسمت گوشتی میوه را از هسته جدا می کنیم و به خوبی هسته را با آب می شوریم تا باقیمانده گوشت میوه که به سطح هسته چسبیده است به خوبی پاک شود. اگر هسته های این گیاهان را بدون هیچگونه تیماری بکاریم، جوانه زنی آنها می تواند حدود ۱۸ ماه طول بکشد بنابراین میتوان آنها را در میان خاک اره و یا پیت موس مرطوب قرار داد و ابتدا به مدت ۴ هفته در دمای معمولی اتاق نگهداشت و سپس به مدت ۱۲ هفته در میان همان خاک اره و پیت موس مرطوب اما در دمای ۵-۱ درجه نگهداری کرد و سپس آنها را در میان مخلوط خاک برگ+شن کاشت. گلدان محتوی بذرها را در مکانی روشن و با دمای حدود ۲۴ درجه قرار می دهیم و مراقب هستیم که سطح خاک خشک نشود. معمولا اگر تمامی مراحل به شکل مناسبی انجام شده باشد جوانه زنی هسته ها حدود ۶ هفته طول می کشد.
از قلمه این گیاهان نیز میتوان استفاده کرد اوایل / اواسط تابستان از چوب نیمه سبز و در دوران رکود گیاهان از قلمه چوب سخت استفاده می شود. قمله چوب نیمه سبز به طول ۱۵-۱۰ سانتیمتر و قلمه چوب سخت تا حدودی بلندتر و در حد ۲۵ سانتمیتر تهیه میشود . هر دو نوع قلمه از ساقه های حاصل از رشد سال جدید گرفته می شوند اما اگر در قسمت پایین آنها قطعه ای از چوب سال قبل نیز وجود داشته باشد به ریشه زایی کمک می شود. عوامل دیگری که به ریشه زایی قلمه ها کمک می کنند برداشتن پوست حدود ۳-۲ سانت از قسمت پایین قلمه و استفاده از هورمونهای ریشه زایی است. برای کاشت قلمه ها می توان از مخلوط خاک برگ (یک قسمت)+شن (دو قسمت با ذرات ۲-۱ میلمیتر) استفاده کرد و حداقل یک سوم از طول قلمه باید در مخلوط کاشت قرار گیرد. همچنین توجه کنید که در قلمه نیمه چوبی که برگ نیز دارد برگهای قسمت پایین را حذف کنید و وجود ۲-۱ برگ در بالای قلمه کافی است در مورد این قلمه ها کشیدن پلاستیک شفاف بر روی قلمه ها به منظور افزایش رطوبت اطراف برگها و یا اسپری آب به شکل روزانه به جلوگیری از پژمردگی قلمه ها کمک میکند و دمای مناسب حدود ۲۴-۲۱ درجه است. خواباندن ساقه های این گیاه بخصوص در انواعی که به شکل درختچه رشد می کنند امکان پذیر است. ساقه ای که نزدیک به سطح زمین است به شکلی خوابانده می شود که بخشی از طول آن در عمق حدود ۱۵ سانتیمتری خاک قرار گیرد. اگر قبل از خوابانیدن ساقه بخشی از پوست ساقه را (حدود ۳-۲ سانتیمتر) از چوب جدا کنیم یا به بیان دیگر پوست را زخمی کنیم و بعد ساقه را در زیر خاک قرار دهیم، ریشه زایی سریعتر انجام میشود به هر حال این روش حدود ۱۲ ماه به طول می کشد و در دو نوبت از سال می توان آنرا انجام داد یکی اوایل بهار است و دیگری اواخر تابستان/ اوایل پاییز . بعد از طی شدن این مدت زمان می توان ساقه های ریشه دار را از گیاه مادری جدا کرد و در مکانی جداگانه کاشت کرد.
هرس:
هرس این گیاه به منظور کنترل رشد تاج گیاه انجام میشود و برای میوه دهی درخت نیاز به هرس خاصی نیست . بهترین زمان هرس هنگامی است که گیاه در حال رکود زمستانی است. شاخه هایی که مرکز درخت را شلوغ و متراکم کردهاند و یا آنهایی که بلند هستند را کوتاه می کنیم. توجه کنید که بهتر است در هر مرتبه هرس بیشتر از ۳۰٪ ساقه های گیاه کوتاه و حذف نشود زیرا قطع شاخسار بیش از این مقدار می تواند موجب شوکه شدن گیاه شود.
آفات و بیماری:
آفات چندان زیادی این گیاه را تهدید نمی کنند گاهی شپشک ها و یا لاروهای حشرات موجب مزاحمت می شوند . از بیماری های این گیاه می توان به لکه برگی، قانقاریا ، پژمردگی ورتیسلیوم و سوختگی بلایت نیز اشاره کرد که معمولا به دلیل شرایط نامساعد محیطی شیوع می یابند.
ترکیبات شیمیایی سنجد:
از نظر ترکیبات شیمیایی در پوست آن آلکالوئید الدآگنین و یک آلکالوئید چسبناک روغنی دیگر وجود دارد و از اعضای گیاه و گل آن کمی اسانس روغنی جدا گردیده است.
خواص درمانی سنجد :
۱٫طبع سنجد سرد و خشک است.
۲٫میوه سنجد قابض است.
۳٫به خاطر وجود ویتامین K در سنجد ضد خونریزی میباشد.
۴٫سنجد رفع کننده سموم معده و روده میباشد.
۵٫سردرد را تسکین میدهد.
۶٫سردردهایی که علامت مشخصی ندارند از سنجد استفاده شود.
۷٫سنجد برای کسانی که نرمی استخوان و پوکی استخوان دارند مفید است. روش استفاده: پودر سنجد ۲ قسمت و پودر سویای بوداده ۱ قسمت را با عسل مخلوط کرده روزی یک قاشق یا ۲ قاشق غذاخوری با یک لیوان شیر میل شود. این صبحانه برای آقایان و خانمها بسیار مفید میباشد.
۸٫برگ درخت سنجد به صورت ضماد باعث میشود که دمل زود سر باز کند.
۹٫برگ درخت سنجد را در روغن زیتون بجوشانید (ابتدا به مدت ۲۴ ساعت برگ را در روغن زیتون نگاه دارید سپس با حرارت ملایم بجوشانید تا له شود اگر محتوی را در یک شیشه سر بسته بگذارید و در آب جوش بیندازید تا بجوشد و له شود خاصیت آن بیشتر است) این روغن برای ورم مفاصل و اعضای بیحس مفید است. همچنین اگر این روغن را بر سر بمالند باعث بلندی مو میشود.
۱۰٫میوه سنجد ضدیرقان میباشد.
۱۱٫کسانی که تکرر ادرار دارند سنجد بخورند.
۱۲٫کسانی که سکسکه میکنند برای درمان آن ۵۰ دانه سنجد و یک لیوان شیر بخورند.
۱۳٫مصرف سنجد درمانگر ورم کیسه صفراست.
۱۴٫سنجد باعث قوی شدن ساقها میگردد به کودکان خود روزی ۲۰ تا ۵۰ دانه بدهید.
۱۵٫سنجد عامل بیماری جذام را از بین میبرد.
۱۶٫سنجد برای اشخاصی که یبوست دارند مضر است.
۱۷٫سنجد تب بر است.
۱۸٫سنجد کلیهها را گرم میکند و معده را تمیز میکند.
۱۹٫سنجد ضد بلغم است.
۲۰٫جوشانده پوست سنجد اگر مزمزه شود ریشه دندان را محکم میکند و از خونریزی جلوگیری میکند بدین صورت که پوست سنجد را بجوشانید و صاف کنید سپس آن را مزمزه کنید.