مفهوم زری اسکیپ:xeriscape

طراحی واحداث فضای سبز در مناطق خشک (با استفاده از حداقل آب)

بیشتر مساحت کشور ما را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد. آب در این میان عاملی حیاتی و مهم است که منابع آن در ایران بسیار محدود و اندک می باشد. از این رو ضروری است که طراحی منظر در ایران با توجه به شرایط، محدودیات و تاثیرات محیطی حاصله آتی انجام پذیرد. در این میان «Xeriscaping» یا «منظرپردازی خشک» رویکردی متداول در سطح جهان است که در مواجهه با شرایط و اقلیم هایی گرم و خشک مطرح می گردد. این اصطلاح خود از دو بخش «Xeros» (به معنای خشک) و «landscape» تشکیل می شود.
منظر سازی خشک متشکل از 7 اصل کلی زیر است که همگی در راستای دستیابی به آبیاری بهینه در منظر تعیین شده اند
1- برنامه ریزی و طراحی
2- آنالیز خاک
3- انتخاب بهینه گیاهان
4- استفاده منطقی از سطوح چمن کاری شده 
5- آبیاری بهینه 
6- استفاده از زمین پوش مناسب
7- نگهداری

در چنین رویکردی مصرف آب در محیط باز به میزان 50% کاهش یافته بدون آنکه به زیبایی و کیفیت فضایی منظر مربوطه لطمه ای وارد گردد. همچنین از کود و مواد شیمیایی به میزان کمتری استفاده خواهد شد و مراقبت و نگهداری کمتری مورد نیاز خواهد بود. همگی این موارد در صرفه جویی وقت، انرژی و هزینه های پروژه تأثیر گذار خواهند بود.
1- طراحی و برنامه ریزی
طراحی محتاطانه و دقیق نخستین اصل جهت دستیابی به اهداف بلند مدت طراحی منظر در بسترهای گرم و خشک است. برای این منظور پیش از هر چیز باید تحلیل بستر و نقشه پوشش گیاهی آماده گردد. در تحلیل بستر مواردی نظیر شیب، زهکشی، جهت گیری شمالی-جنوبی و محل رویش گیاهان بومی، گیاهان مهاجر و بناهای موجود مشخص می گردند. در نقشه پوشش گیاهی محل قرارگیری بسترهای پوشش گیاهی، چمن، مسیرهای پیاده و سواره تعیین شده و همچنین لیست گیاهان جدیدی که می باید به سایت افزوده گردند، معرفی می شوند. در این مرحله باید به افزایش سطوح سایه دار توجه نمود تا بتوان از طریق آنها در میزان مصرف آب صرفه جویی نمود.
2- تحلیل خاک
در مناطقی که خاک قابلیت جذب و نگهداری آب را نداشته باشد، می توان با افزودن مواد ارگانیک به آن، این قابلیت را تا حدودی اصلاح نمود. با این حال به دلیل بالا بودن دمای این گونه مناطق، مواد ارگانیک دوام چندانی نداشته و در زمان کوتاهی خاصیت خود را از دست می دهند. بدین ترتیب افزودن چنین موادی به خاک می بایست به شکل مستمر در طول سال انجام گیرد. کاشت گیاهان بومی در خاک مناسب نیاز به اصلاح متناوب خاک را منتفی می سازد.
3- انتخاب بهینه گیاهان
کاشت گیاه مناسب در مکان مناسب مسأله ای کلیدی در منظرسازی مناطق گرم و خشک به حساب می آید. برای این منظور می بایست بسته به اقلیم و خاک منطقه گیاهان مناسب را انتخاب نموده، سپس با توجه به نیاز به آب و آفتاب نسبت به کاشت آنها به صورت گروهی در مناطق مختلف بستر اقدام نمود. بر این اساس می توان سه ناحیه برای کاشت گیاهان در نظر گرفت:
1- ناحیه طبیعی: منطقه ای که در آن گیاهان بدون نیاز به آبیاری می توانند به رویش و زندگی خود ادامه دهند.
2- ناحیه مقاوم به خشکی: گیاهان موجود در این ناحیه را گیاهان بومی و گونه های خاصمتناسب تشکیل می دهند. این گیاهان قادر به زندگی در نواحی مذکور بدون دریافت هرگونه آبیاری کمکی خواهند بود.
3- ناحیه واحه ای: گیاهان این منطقه احتیاج مداوم به آبیاری داشته و می بایست به صورت گروهی در کنار هم کاشته شوند. کاشت گروهی چنین گیاهانی از آبیاری سراسر منظر با توجه به نیاز هر یک از گیاهان جلوگیری خواهد نمود. نواحی واحه ای شامل بخش ورودی سایت، زمینهای چمن کاری شده و باغ های گل و درخت و میوه می باشند. کاشت چنین گیاهانی در پای درختان سایه انداز، نیاز آبی را به گونه ای قابل ملاحظه کاهش خواهد داد.

گیاهان خانواده کاکتوس و آلوئه ها از گیاهان مناسب برای منظر سازی خشک است.

4- استفاده منطقی از پوششهای سطحی
سطوح با پوشش سطحی یا چمن کاری، به آب بیشتری نسبت به درختان و درختچه ها نیاز داشته و نیز احتیاج به مراقبت بیشتری نسبت یه سایر بخشهای منظر دارند. بنابراین به کارگیری این سطوح می بایست تنها به زمینهای ورزشی و تفریحی محدود گردد. در اقلیم گرم و خشک توصیه می گردد تا کف فرشها و مسیرهای پیاده جایگزین چنین سطوحی گردند.
5- آبیاری بهینه
دسته بندی و کاشت گروهی گیاهان بر اساس نیاز آبی آنها، موجب ارتقای کارآیی سیستم آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب خواهد گردید. نکته مهم دیگر در این زمینه، استفاده صحیح از سیستمها و تجهیزات آبیاری مناسب در رابطه با هر یک از گروهها و مناطق پوشش گیاهی در منظر می باشد. به طور مثال به کارگیری سیستم آبیاری قطره ای برای سطوح چمن کاری شده مناسب به نظر می رسد، اما در رابطه با درختان و درختچه ها می بایست از سیستمهای دیگری استفاده نمود که آبیاری تنها در سطح ریشه گیاهان انجام شود و از این طریق تبخیر آب به حداقل برسد.
6- استفاده از زمین پوش مناسب 
به کارگیری لایه ای از زمین پوش به ضخامت 5 تا 7 سانتیمتر، موجب کاهش میزان تبخیر از سطح خاک، جلوگیری از رشد علفهای هرز، متعادل کردن درجه حرارت خاک و کاهش روند فرسایش آن خواهد گردید. زمین پوشها جایگزین مناسبی برای سطوح چمن کاری شده به حساب می آیند و موجب ارتقای ویژگیهای بصری طرح خواهند شد. از جمله زمین پوشهای ارگانیک می توان به باریکه ها و تکه های پوست درختان، برگهای سوزنی کاج و یا بلوط، و از زمین پوشهای غیر ارگانیک، خرده سنگها و شن ریزه اشاره نمود.
7- نگهداری
به کارگیری اصول منظرپردازی خشک در طراحی منظر، موجب صرفه جویی در هزینه و زمان مورد نیاز جهت مراقبت و نگهداری از فضای سبز خواهد شد. نگهداری صحیح از منظر، ضامن بقای زیبایی و صرفه جویی در آب مصرفی خواهد گردید. آبیاری و کوددهی بیش از حد، که هردو سبب تضعیف گیاه و افزایش آفات می گردند، از اشتباهات رایج در نگهداری از منظر است. دو توصیه زیر در زمینه مراقبت و نگهداری از پوشش گیاهی در راستای کاهش میزان آب مصرفی مؤثر است:

1- هرس عمیق تر چمن و پوشش سطحی جهت عمیق تر شدن ریشه های آنها درون زمین و بالتبع مقاوم تر شدن آنها در برابر شرایط سخت و خشک آب و هوایی
2- هرس درختان و درختچه ها به فرم مطلوب و حذف بخشهای صدمه دیده و آسیب خورده

فواید زری اسکیپ:

1-صرفه جویی در مصرف اب

2-کاهش هزینه های نگهداری(آبشویی مواد غذایی در زمین کاهش پیدا می کند)کاهش مصرف سم

3-کاهش آسیب پذیری فضای سبز در مقابل خشکی های احتمالی

4-توسعه فضای سبز

5-کاهش آلودگی های زیست محیطی

نوع چمن باید درست انتخاب شود وباید از واریته هایی استفاده کنیم که به آب کمتری نیاز داشته باشند.

نگهداری از چمن:

اگر چمن را خیلی کوتاه نگه داریم تبخیر آب از زمین بیشتر می شود،می توان از بازدارنده های رشد نیز استفاده کرد که مصرف آب را کم می کنند،گیاه فرانکینیا و لیزماخیا را می توان جایگزین چمن کرد زیرا نیاز آبی کمتری دارند ولی در زمستان رنگ آن قرمزمی شود(تنها عیب آن همین است) به خاک های شور هم مقاوم می باشد.

طراحی و کاشت :

طراحی و کاشت فضای سبز معمولأ باید با توسعه شهرها متناسب و همگون باشد شناسایی گیاهان بومی منطقه برای کاشت و طراحی امر خیلی مهمی است که برخی از کارشناسان معمولأ برای ایجاد طرحی نو از گونه های غیر بومی استفاده می کند که در بیشتر موارد آنها را با شکست مواجه می کنند .

درختان ، درختچه ، پیچ های زینتی ، گیاهان پوششی و گلهای یکساله و چند ساله غالبأ مهمترین عناصر در محوطه سازی و طراحی فضای سبز به شمار می روند . انتخاب ، به کارگیری و نگهداری از این گیاهان ۳عامل اساسی د رکارایی فضای سبز هستند که باید همواره توسط طراح مورد توجه قرار گیرد. به همین جهت مهمترین نکته در طراحی فضای سبز انتخاب گیاهی است که بتواند بیشترین کارایی ممکن را با حداقل نیاز به نگهداری فراهم آورد . در فرایند طراحی کاشت توجه به نوع گیاهان و نحوه قرار گرفتن گیاهان نسبت به یکدیگر در جهت رسیدن به یک طرح زیبا و کارا ضروری به نظر می رسد .