برگ سبز -سایتی برای گیاهان دارویی و مدیریت کشاورزی
گیاهان دارویی کشت قارچ تراریوم و بونسای گیاهان اپارتمانی
برگ سبز -سایتی برای گیاهان دارویی و مدیریت کشاورزی
گیاهان دارویی کشت قارچ تراریوم و بونسای گیاهان اپارتمانیانتخاب روش های آبیاری در کشاورزی
آبیاری سطحی
آبیاری سطحی به گروه گسترده ای از روش های آبیاری اطلاق می شود که در آنها آب به وسیله نیروی ثقل در سطح مزرعه پخش می شود. اب عموماً در یک نقطه مرتفع یا در امتداد یک ضلع زمین رها شده و سطح مزرعه را تحت جریان سطحی می پوشاند. بازده و یکنواختی آبیاری به یکنواختی خاک، کیفیت ترازبندی زمین، توپوگرافی زمین و کنترل رابطه میان جریان، سرعت نفوذ آب به خاک و زمان آبیاری بستگی دارد. استفاده از خاک به عنوان محیط انتقال (در مقابل انتقال آب از طریق خطوط لوله یا از میان هوا توسط آب پاش ها)، شکل شناخته شده ای از روش های آبیاری سطحی است. همچنین این خاک است که عمق نفوذ را در زمان نفوذ کنترل می کند (در مقابل میزان جریان که توسط آب پاش ها یا قطره چکان ها کنترل می شود). علاوه بر این، در اراضی تحت آبیرای سطحی به سبب تغییر مشخصه های نفوذ و پیشروی آب نسبت به زمان، تعیین و پیش بینی بسیاری از توصیه هایی که از نظر مدیریت ضرورت دارد ممکن نیست. در روش های آبیاری سطحی کنترل آبیاری باید از طریق مدیریت اراضی انجام شود، در حالی که در سیستم های مکانیکی، طراحی و تجهیزات، جایگزین بخش عمده ای از مدیریت های لازم شده اند.
روش های آبیاری سطحی به دو دسته اساسی تقسیم می شوند:
غرقابی و جریانی.
روش های جریانی برای تضمین نفوذ کافی آب در پایین دست مزرعه باید مقداری رواناب داشته باشند. معمولاً برای جلوگیری از خروج آب از مزرعه، نیاز به سیستم برگشت رواناب به چرخه آبیاری وجود دارد. این سیستم در صورت طراحی مناسب، امکانات ارزشمندی را برای کاهش نیروی کارگری و یکنواختی بهتر پخش آب،فراهم می آورند.
انواع روش های آبیاری سطحی
آبیاری کرتی
آبیاری کرتی یکی از روش های آبیاری غرقابی است که برای آبیاری اراضی مسطح مرزبندی شده، استفاده می شود (شکل 3-1) در این روش سطح خاک به صورت غرقابی باقی نمی ماند. از آنجا که خاک تا زمانی که اب نفوذ می کند، غرقاب باقی می ماند، در این روش رواناب وجود ندارد. در مناطق بارانی باید ملاحظاتی برای تخلیه آب مازاد نفوذی انجام گیرد. آبیاری کرتی تحت عناوین گوناگونی مانند ابیاری غرقابی کنترل شده، نوارهای مسح، ابیاری کنترل شده، آبیاری کرتی کنترل شده، آبیاری کرتی مسطح ته بسته و آبیاری کرتی مسطح، بیان می شود. از این شیوه آبیاری می توان برای محصولات ردیفی و غیر ردیفی، با مرزهای داخلی یا بدون آب، و یا در بسترهای پهن همواره استفاده نمود. این شیوه همچنین در باغات و تاکستان ها نیز به کار برده می شود. از انجا که یکنواختی نفوذ نسبت به تغییرات نفوذ پذیری بسیار حساس است سرعت نفوذ باید در هر کرت ثابت باشد. نیازی نیست که کرت ها حتماً مستطیلی یا دارای مرزهای مستقیم باشند. پشته ها نیز لزوماً دائمی باشند. تحت یک مدیریت خوب، حجم معینی از آب به سرعت در کرت تخلیه خواهد شد.
جدول 3-1- روش های آبیاری سطحی و گونه های مختلف آنها
روش
کرتی نواری
جریان دائمی
و غرقابیشیاری (فارو) شیارهای کوچک
انواع
کرتی مسطحکرتی بستر سازی شده یا با جوی و پشتهکرتی همراه با آبیاری و تخلیه متناوب کرت نوارهای شیب دار با روانابنوارهای کم شیب ته بستهنوارهای موازی خطوط تراز نهرچه های تراز (غرقابی وحشی)شیارهای شیب دار سنتیشیارهای شیب دار جدید (مکانیزه)شیارهای مسطح و کم شیبشیارهای موازی خطوط تراز
گونه های مختلف آبیاری کرتی شامل کرت های مسطح و پشته دار (مرزبندی شده، شیاری شده ویا جوی و پشته ای) هستند. گیاهانی که کاشت آنها در کرت های مسطح موفقیت آمیز بوده تقریباً نامحدودند و کشت آنها تنها به خاک مزرعه بستگی دارد. برای محصولات ردیفی (جایی که ممانعت از غرقاب شدن ضروری باشد و یا هنگامی که کاربرد کم آب به سبب پهنای پشته ها بحرانی و مشکل باشد) معمولاً از کرت های پشته دار استفاده می شود. در این روش معمولاً از مرزهای باریک تا پشته های عریض برای کاشت سبزیجات، هندوانه، پنبه، ذرت، سیب زمینی، چغندرقند و بسیاری دیگر از محصولات ردیفی استفاده می کنند.کرت ها مسطح برای محصولات ردیفی و غیر ردیفی که برای مدت زمانی کوتان به شرایط غرقابی حساس نیستند، بسیار مناسب هستند. محصولات غیر ردیفی مانند یونجه، گندم، سورگوم، جو، پنبه و ... معمولاً بدین شیوه آبیاری می شوند.
کاشت گیاه در کرت های مسطح به رفع مشکلات شوری کمک کرده و استفاده از آبیاری سنگین را آسان می سازد. محصولات باغی و تاکستان ها را می توان در کرت های مسطح و یا روی پشته ها یا نقاط بلند مزرعه کشت نمود. کرت های جوی و پشته دار به ویژه برای محصولات ردیفی که به کنترل رطوبت در پشته ها احتیاج دارند، مناسبند. برای مثال، پشته های مسطح موجب سهولت یکنواختی توزیع رطوبت و جوانه زدن می شوند. در حالی که این امر در جوی و پشته دشوار به نظر می رسد. اما دستیابی به آن در کرت های کوچک نسبتاً آسان است. با وجود این، اگر کرت ها خیلی بزرگ باشند، دبی زیاد، لبه های جوی را در بالا دست و در زمان پیشروی غرقاب ساخته و موجب نابودی گیاه یا تخریب بستر بذر خواهد شد. خسارات ناشی از غرقابی شدن زمین را می توان با استفاده از تسطحیح دقیق کرت ها کاهش داد. آب باران و مازاد آب آبیاری به جای آن که در گودال های پست یا در پایین دست زمین(که معمولاً در آنجا به گیاه خسارت وارد می شود)، تجمع پیدا کند، به صورت یکنواخت در تمام منطقه توزیع خواهد شد. به هر حال، از آنجا که در این روش آبیاری، رواناب سطحی وجود ندارد، مصرف آب اضافی، در اثر آبیاری یا بارندگی اضافی موجب وارد آمدن خساراتی به محصول خواهد شد. در نواحی که دارای بارندگی های بسیار شدید بوده و خاک هایی با درجه نفوذپذیری پایین دارند استفاده از شبکه زهکشی سطحی ضروری است.کرت ها نسبت به سایر روش های آبیاری کنترل شده، دستی، به دلیل سهولت اجرا، سادگی تجهیزات و نیروی کم کارگری مورد نیاز و همچنین امکان استفاده از دبی های ثابت زیاد، از مزایایی برخوردارند. این روس در خاک های یکنواخت با تسطیح دقیق زمین و با نهرهای بزرگ متناسب با سطح کرت، بهترین بازده را خواهد داشت. هیچ یک از این موارد، از جمله احتیاجات مطلق این روش نیستند، اما موجب بهبود بازده کرت ها خواهند شد. آبیار یا سرپرست آبیاری برای محاسبه دقیق جدول زمان آبیاری به دانستن دبی ورودی، مساحت کرت، بازده مطلوب و یکنواختی ممکن نیاز دارد، یک اشتباه 6 دقیقه ای در یک دوره زمانی 60 دقیقه ای معادل 10 درصد خطا خواهد بود. یکنواختی به اندازه نهر، نسبت به پیشروی، نامنظمی سطح خاک و سرعت نفوذ بستگی دارد. نسبت به پیشروی به صورت زیر تعریف می شود:مدت زمان آبیاری/ مدت زمان پیشروی آب =AR به فرصت زمانی مطلوب برای نفوذ کمبود رطوبت خاک (SMD)، «زمان آبیاری» گفته می شود. در عمل، این زمان برابر، کوچک ترین زمان فرصت نفوذ در کرت یا شیار است. «فرصت نفوذ» مدت زمانی است که آب با سطح خاک در مزرعه در تماس است. در مواردی که از نهرهای بزرگ به صورت نوبتی استفاده می شود، نیاز به کارگر آبیاری کم است. به هر حال، باید بتوان از این کارگر در منطقه یا کارهای دیگر استفاده نمود. کار جسمی آبیار در این روش آبیاری تنها با باز کردن یک دریچه یا یک دهانه بدون تنظیم دبی کل، محدود می شود. براس سیستمی که خوب طراحی شده باشد، یک آبیار کم تجربه یا با اطلاعات نه چندان زیاد کافی است اما سرپرست آبیاری باید دقیقاً روابط بین دبی جریان، مدت ابیاری و کمبود رطوبت خاک (SMD) را درک نماید. در سیستم های کرتی مسطح، به ویژه برای محصولات ردیفی روی پشته، شیارها می توانند از هر دو انتها باز بوده و به نهرهای ثانویه متصل شوند. جریان آب شیارهای با سرعت پیشروی بالاتر، در نهر ثانویه انتهای کرت جمع آوری شده و سپس به درون شیارهایی که پیشروی در آن کندتر است، باز می گردد. این کار، غیر یکنواختی زمان غرقابی را کاهش می دهد. آب را می توان از هر دو سوی یک کرت مسطح تأمین نمود. آب را می توان از یک نقطه گوشه به کرت های متعدد نیز توزیع نمود. این امر در هر دو جهت می شود. همچنین این کار ممکن است به کاهش طول نهر مورد نیاز مزرعه بیانجامد. در زمین های مسطح، کرت ها معمولاً با آرایش منظم شبکه، با توجه به مرزهای مالکیت و تغییرات بافت خاک تنظیم می شوند. در زمین های شیب دار، طول کرت ها معمولاً در امتداد خطوط تزار قرار می گیرد . جریان آب به سمت پایین شیب تنظیم می شود. اگر کانال انتقال آب پایین تر از سطح زمین باشد، با استفاده از بند، سطح آب را برای توزیع آب کنترل می کنند. از این کانال می توان، هم برای آبیاری کرت و هم به عنوان کانال زهکش سطحی استفاده نمود. هنگامی که از شیار و پشته در یک کرت استفاده می شود، آب تحت تأثیر نیروی ثقل از نهرهای ثانویه بالا سر به درون شیارهای مجزا توزیع می شود. در این حالت احتیاجی به جداسازی جریان ورودی به کرت وجود نداشته و می توان آب آبیاری را از یک ورودی واحد به درون زمین هدایت نمود. در صورت انجام صحیح امور زراعی، به دخالت آبیار نیز احتیاجی نخواهد بود. در صورت زیاد بودن جریان ورودی، انجام برخی اقدامات برای کنترل فرسایش در ورودی کرت ضروری است. به هر حال، سازه های استاندارد کنترل فرسایش نیز وجود دارند. در مواردی که کانال انتقال پایین تر از سطح تراز زمین باشد، هیچگونه فرسایشی روی نخواهد داد زیرا برای آبیاری، سطح آب در کانال تا جایب که آب به درون شیارها یا کرت ها جاری شود، بالا آورده می شود. به منظور نیل به یکنواختی بالا، آب را می توان به سرعت در سطح کرت جاری نمود. اگر زمان لازم را برای پوشش کرت توسط آب در مقایسه با زمان غرقابی کوتاه باشد (نسبت پیشروی کم 1:4 تا 1:2) کرت باید از یکنواختی نفوذ مطلوبی متناسب با دقت شیب بندس زمین و یکنواختی خاک برخوردار باشد. افزایش شیب در کرت، موجب تجمع آب در مناطق پست تر کرت برای مدت زمانی طولانی تر خواهد شد. تسطیح ناکافی یا صاف نکردن برخی شیب ها، ممکن است هزینه های اولیه را کاهش دهد، اما به طور کلی، موجب کاهش یکنواختی کاربرد آب می شود. نوسانات کوچک سطح خاک در حدود یک سانتیمتر، حتی در صورت تسطیح لیزری، می توانند موجب بروز عمق نفوذ غیر یکنواخت با توجه به مقدار غرقاب شود. در یک کرت مسطح می توان عملیات کشاورزی را در هر جهت انجام داد. از آنجا که هر نهر آبیاری قادر به آبیاری کرت ها از دو طرف است، طول نهر کاهش می یابد. در هنگامی که از خطوط لوله زیرزمینی برای آبرسانی استفاده شود، طول کرت مانع عملیات کشاورزی نخواهد شد. احداث کرت های بزرگ با مقادیر خاکبرداری و خاکریزی زیاد معمولاً غیر ضروری و به ندرت اقتصادی است. کرت های باریک را می توان حتی در زمین های نسبتاً شیب دار بر روی خطوط تراز احداث کرد. در این صورت، هزینه ها بیشتر شده و سطح غیر قابل کشت نیز به سبب ایجاد تراس های بزرگ، افزایش خواهد یافت. میزان تسطیح به اندازه کرت و توپوگرافی منطقه بستگی دارد. معمولاً هر چه کرت کوچکتر باشد، عملیات تسطیح نیز کمتر خواهد بود، اما در این گونه کرت ها استفاده از ابزار کنرل لیزری تسطیح بسیار دشوار است. اندازه کرت ها از چند متر مربع (کل 3-2) تا 10-15 هکتار متغیر است. اندازه و طول کرت معمولاً تحت تأثیر توپوگرافی منطقه، تغییرات بافت خاک، نفوذپذیری، عمق خاک سطح الارض (هنگامی که تسطیح زیادی صورت می گیرد) اندازه نهر موجود، شیب و ماشین آلات و ادوات موجود کشاورز محدود می شود. از دیدگاه طراحی، یکنواختی خاک، سرعت نفوذ، اندازه نهر موجود و نیز فرسایش پذیری خاک، طول کرت را محدود را می سازد. در کرت های بزرگ باید انحنای زمین را نیز در تسطیح مدنظر قرار داد، چرا که یک سطح افقی از انحنای زمین تبعیت نمی کند. شکل 3-2- آبیاری کرتی دست ساز همراه با جوی و پشته در مقایس کوچک به طور کلی روش های کرتی برای عمق کمینه آب طراحی می شوند. با بزرگ شدن نسبت پیشروی آب، استفاده از حجم کم آب ناکارآمد خواهد بود. در برخی موارد، در صورت استفاده از حجم کم آب، تمامی کرت از آب پوشیده نخواهد شد. عمق های آبیاری معمول برای محصولات زراعی 70-100 میلیمتر است. برای حفظ نسبت پیشروی مطلوب با مصرف آب کمتر می توان از کرت های کوتاه تر استفاده نمود. با مصرف بیشتر آب، توزیع یکنواخت آب بهتر انجام خواهد گرفت، اما این امر ممکن است موجب نفوذ عمقی بیش از حد یا زمان غرقابی طولانی تر گردد. دستیابی به عمق های ابیاری کوچکتر 30-50 میلیمتر در برخی خاک ها، در کرت های پشته دار با جویچه های باریک و پشته های پهن با استفاده از فنون غرقابی که در بخش روش غرقابی توضیح داده خواهد شد ممکن می گردد. ابعاد کرت باید با توجه به سرعت نفوذ و دبی ورودی موجود طراحی شود. الگوی کشت، عمق کاربرد آب، یکنواختی مطلوب، دبی ورودی و سایر موارد عملی نیز می توانند موجب محدودیت اندازه و طول کرت شوند. در خاکهایی با بافت درشت و قدرت نفوذپذیری بالا، طول کرت نباید از 100 متر تجاوز کند. برای خاک هایی با بافت متوسط تا ریز معمولاً از طول 400 متر استفاده می کنند. برای خاک هایی با نفودپذیری نهایی بسیار کم به زهکشی سطحی برای کنترل اب مازاد احتیاج است. روش غرقابی برای این گونه خاک ها مناسب تر است. کرت های کوتاه، رسیدن به نسبت های پیشروی کوچک (بین 25/0 تا 35/0) را ممکن می سازند. این نسبت ها موجب یکنواختی مناسب تر توزیع می شوند. دبی ورودی موجود، عرض لازم کرت را برای تأمین دبی ورودی واحد قابل قبول، تعیین می کند. به سبب وابستگی نسبت به پیشروی و یکنواختی به طول کرت، دبی ورودی واحد بر آنها نیز اثر می گذارد.
آبیاری نواری
آبیاری نواری (روی خطوط تراز، شیب دار و هدایت شده) نوار شیب داری از زمین را شامل می شود که ضرورتاً در جهت عرض نوار مسطح بوده و برای جلوگیری از پخش و فرار جانبی آب به وسیله مرزهایی (خاکریز، خاک پشته، پشته و ...) محدود شده است. مرزها معمولاً برای تسهیل عملیات شخم زنی، به صورت موازی احداث می شوند. اما این مورد برای آبیاری، به ویژه برای نوارهای روی خطوط تراز الزامی نیست. دبی نسبتاً بزرگی از بالا دست نوار پیش می رود. پساز آن که بین تمامی عوامل مربوط (دبی واحد ورودی، کمبود رطوبت خاک، سرعت نفوذ، زمان پسروی و طول نوار) ارتباط مناسبی برقرار شد، اگر هدف حذف رواناب باشد، جریان آب در خاک های با نفوذپذیری کم هنگامی که جبهه پیشروی آب حدود 6/0 طول کرت را طوی کرده باشد در خاک هایی با نفوذپذیری زیاد پس از طی 9/0 طول نوار قطع می شود. انتهای پایینی نوار با رواناب موقتی ذخیره شده در بالا دست ابیاری می شود. می توان مقدار ناچیزی رواناب (حدود 10 درصد) داشت و دو انتهای بالایی و پایینی غالباً نسبت به بخش میانی کمتر آبیاری می شوند. برای رسیدن به این حد، لازم است که ترکیب ویژه ای از تخلیه رطوبت خاک و دبی جریان به وجود آید.
روش آبیاری نواری دارای انواع بسیاری است که مختصراً در زیر ارایه می شوند:
نوارهای روی خطوط تراز.
در این روش، نوارها با شیب طولی کم، موازی با خطوط تراز طراحی می شوند، این نوارها معمولاً برای کاهش عملیات تسطیح و ایجاد پشته های کوچک و باریک و احداث می شوند. این نوارها، به طور معمول مستقیم نیستند، بلکه خط تراز را دنبال می کنند.
نوارهای شیب دار.
در این روش، نوارها با شیب یکنواخت در جهت طولی و معمولاً با شیب صفر در جهت عرضی (عمود بر جهت جریان) تسطیح می شوند. عملیات احداث نوارهای شیب دار نسبت به سایر انواع آبیاری نواری به جابجایی مقادیر بیشتری خاک نیاز دارد. تغییرات کوچک در شیب طولی و جانبی قابل چشم پوشی است. این روش معمول ترین شکل آبیاری نواری جدید است زیرا که امکان تسطیح زمین در آن با استفاده از تجهیزات لیزری امکان پذیر است.
نوارهای هدایت شده.
در این روش، حجم عملیات تسطیح کمتر بوده و در خاک های کم عمق و توپوگرافی غیر یکنواخت به کار برده می شود. نوارها تقریباً به صورت مستقیم و در جهت شیب، با تبعیت از توپوگرافی زمین، با عملیات خاکبرداری و خاکریزی کم و معمولاً عرض باریک برای کاهش یا حذف شیب عرضی طراحی می شوند. ابعاد نوار غالباً چنان اصلاح می شوند که با توجه به منحنی پسروی آب، حرکت آب در آن بیشتر شبیه آبیاری شیاری باشد تا نواری. شکل 3-2- آبیاری نواری همراه با مرزهای مرتفع، (دیواره های کوتاه افقی از حرکت آب به شکل غیر دلخواه جلوگیری می کنند)در تمامی انواع آبیاری نواری، سطح زمین غرقاب می شود. این مسأله در برخی خاک های به تولید قشر سخت می انجامد. چنین لایه سختی مانع جوانه زنی دانه ها خواهد شد. برای برخی گیاهان ، خیس شدن گیاه با توجه به قارچ ها و بیماری هایی که در این زیست محیط رشدمی کنند مخرب است. این مسأله در خاک هایی با بافت ریزتر که رطوبت را
برای دوره طولانی در خود نگاه می دارند، مشکلات بیشتری به همراه خواهد داشت. تمامی گیاهانی را که عوامل زراعی بالا در آنها محدودیتی ایجاد نمی کند می توان به روش نواری آبیاری نمود. گیاهان زراعی ردیفی مثل غلاف، علوفه، گیاهان مرتعی و گیاهانی که روی زمین صاف کاشته می شوند مثل باغ میوه و تاکستان که درون نوار یا وسط و یا در لبه آن کاشته می شونند را می توان بدین شیوه، به آسانی آبیاری نمود. غرقاب شدن مکرر پایین دست نوارهای با انتهای بسته برای محصولات مخرب است، به ویژه اگر شرایط غرقابی برای مدت زمانی بیش از چند ساعت ادامه یابد و خاک نیز ریز بافت باشد. گیاهان یک ساله که ریشه آنها به تدریج رشد می کند و در نتیجه کمبود مجاز رطوبت آنها نیز متغیر است، را تنها در صورت تعدیل بازده کاربرد و با استفاده از خطوط آبرسانی تکمیلی و اضافی می توان به روش نواری آبیاری کرد. علت این امر، تغییرات بسیار در کمبود رطوبت خاک و مدیریت آبیاری در دوره رویش گیاهان یکساله زراعی است. آبیاری نواری برای گیاهان مرتعی، یونجه، باغات میوه، تاکستان ها و سایر گیاهانی که کمبود مجاز رطوبت (MAD) ثابتی دارند، بسیار مناسب است. آبیاری نواری پیچیده ترین روش آبیاری سطحی است. با وجود آن که این روش می تواند دارای بازده کاربرد بالایی باشد، ولی در عمل بازده کاربرد بالا به ندرت حاصل می شود. این امر به سبب عدم آگاهی کافی از نیاز واقعی کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD)، (در مرحله طراحی) در برابر کمبود رطوبت خاک (SMD) در زمان آبیاری، مشکلاتی در تنظیم دبی ورودی و قطع جریان در بهترین زمان است. رویش گیاه و سرعت نفوذ در طول فصل رویش تغییر می کند در حالی که سرعت نفوذ نهایی و منحنی پسروی تغییر نمی کند. طول، عرض نوار، مدت و دبی جریان عوامل مدیریتی قابل کنترل هستند. یکنواختی توزیع (DU) معمولاً در صورت موازی بودن منحنی پیشروی دبی ورودی با منحنی پسروی مخصوص هر نوار، دست یافتنی است. از آنجا که سرعت نفوذ در طول فصل آبیاری تغییر می کند، در هر نوبت آبیاری مدت زمان لازم تفاوت خواهد داشت. دبی ورودی زیاد، امکان پوشش وسیع بسیاری از نوارها را در یک زمان فراهم می کند و موجب افزایش بازده نیروی کارگری می گردد. دبی بالا به سیستم توزیع بزرگتر و با هزینه سرمایه ای بیشتر احتیاج دارد. نیروی کارگری مورد نیاز برای روش آبیاری نواری معمولی با جریان کم که در آنها از سیفون استفاده می شود، قابل توجه است. استفاده از دریچه در نهرها، شدیداً حجم کار تنظیم آب را کاهش می دهد اما آبیار همچنان باید برای هر بار تنظیم یکبار وارد مزرعه شود. اگر دبی نهر زیاد باشد و بر اساس طراحی از سیستم های مناسب کافی کنترل آب به تنظیمات استفاده شده باشد، به نیروی کارگری بسیاری کمی نیاز خواهد بود. استفاده از خطوط لوله نیز ممکن است مطلوب و اقتصادی باشد. در این حالت کنترل آبیاری 250 تا 400 هکتار توسط یک کارگر با باز و بسته کردن تعداد محدودی دریچه یا فلکه امکان پذیر است. اگر از مخزن تنظیمی یا استخر ذخیره آب نیز استفاده شود، زمان و مدت آبیاری در اختیار بوده و امکان بهره گیری از دبی های بزرگ نیز وجود خواهد داشت. در صورت وجود دبی های بزرگ و قابل تنظیم، زمین های بسیاری را می توان به طور متوالی و همزمان آبیاری نمود.عملیات تسطیح زمین های با توپوگرافی نامنظم و خاک های کم عمق به خوبی صورت نمی گیرد. در چنین شرایطی استفاده از نوارهای هدایت شده در جهت شیب یا نوارهای موازی خطوط تراز (تراسها) امکان پذیر است. در مواردی که نوار با شیب عرضی باشد (نوارهای موازی خطوط تراز) به ویژه در خاک هایی که در اثر خشکی سله می بندند یا خاک های شنی فرسایش پذیر، خطر شکسته شدن پشته ها وجود دارد. در روش های نواری در صورت عدم استفاده از پوشش گیاهی مناسب یا کوتاه نکردن طول نوارها در جهت شیب، خطر فرسایش در اثر آبیاری یا بارندگی وجود خواهد اشت. در آبیاری نواری می توان برای کاهش یا حذف روان آب، شیب سطحی را در انتهای نوار کاهش داد یا حتی آن را تراز کرد، و یا می توان انتهای نوار را بست. به هر حال ممکن است هر رفت رواناب به نفوذ عمقی تغییر شکل دهد. باید دقت نمود که آب برای مدت طولانی در نوار جمع نشود. در تناوب کاشت گیاهان ردیفی و یونجه یا گیاهان علوفه ای، تنظیم شیب زمین در دو جهت با مقادیر مختلف، مطلوب است. گیاهان متراکم را می توان در جهت شیب تندتر آبیاری نمود و گیاهان ردیفی که به صورت جوی و پشته کشت می شوند را می توان در جهت شیب ملایم تر آبیاری کرد. چنین طرحی به توزیع آب در دو جهت مزرعه احتیاج دارد که این امر موجب افزایش هزینه می گردد.نیاز به عملیات تسطیح در آبیاری نواری از آبیاری کرتی کمتر بوده و به اندازه قطعه زراعی و طراحی بستگی دارد. طراحی شیب دو طرفه (طولی و عرضی) همانند استفاده از نوارهای هدایت شده، حجم خاک جابجا شده را کاهش می دهد. ایجاد شیب های تقریباً هماهنگ با توپوگرافی زمین نسبت به ایجاد شیارهای معین از پیش تعیین شده بسیار اقتصادی تر است. تفاوت ناچیزی بین تواناییهای شیب های 002/0 و 003/0 وجود دارد. علاوه بر این در نوارها با سکوی باریک (تراس کم عرض) حجم خاک جابجا شده نسبت به نوارهای پهن تر با پشته های بلندتر کمتر است. شیب های طولی یا عرضی متغیر، در صورت تغییرات ملایم (002/0 به 003/0) موجب حفظ توازی منحنی های پیشروی و پسروی شده و هزینه های آماده سازی زمین را کاهش می دهند. در خاک های ناهمگن در صورتی که عمق خاکبرداری در برخی مناطق زیاد باشد، برداشت و جایگزینی خاک سطحی به منظور دستیابی به شرایط سطحی یکنواخت تر، موجب افزایش بازده آبیاری خواهد شد. بدیهی است که باید توجه نمود که هزینه های لازم، به ویژه در صورت زیاد بودن حجم عملیات خاکی، احتمالاً اجرای این طرح در مقابل سایر روش های آبیاری غیر اقتصادی می سازد. مشکلات طراحی ابعاد نوارها به منظور همخوانی با محدودیت های سرعت نفوذ، دبی ورودی، کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) تأخیر جریان و شیب در اراضی با مرزهای مشخص تشدید می شود. با تغییر مقادیر کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) یا پذیرش بازده کمتر می توان از تغییر زیاد طول نوار پرهیز کرد. از نوارهای کوتاه می توان برای آبیاری سبک و از نوارهای بلند برای آبیاری های سنگین استفاده کرد اما از هر دو (آبیاری سبک و سنگین) نمی توان با بازده بالا در یک نوار واحد استفاده کرد. تأمین آب اضافی در وسط طول نوار به شکل مؤثری آن را کوتاه خواهد کرد. در صورت نیاز به نوارهای بسیار کوتاه، بهتر است که از آبیاری کرتی یا ردیفی استفاده شود. در غیر این صورت رواناب زیادی روی خواهد داد. برای خاک های با سرعت نفوذ پذیری بالا نمی توان از نوارهایی به طول بیش از 100 متر استفاده کرد. در نفوذ پذیری پایین لازم است نوار برای تأمین مدت آبیاری لازم جهت نفوذ کافی آب، 800 تا 1000 متر انتخاب شود. همچنین میزان دبی ورودی نیز باید تغییر کند. استفاده از ابعاد و دبی های غیر دلخواه عملی بوده اما موجب نفوذ یکنواخت و ظرفیت نگهداری آب یکسان در منظقه ریشه در واحدهایی که به مدیریت مشابه نیاز دارند. به ویژه در جهت شیب بسیار مطلوب است. در خاک های سله بسته که ترک ها باید قبل از پیشروی جریان پر شوند، حداقل آب مورد نیاز، کمی بیش از حجم آب لازم جهت پر شدن ترک ها، برآورد می شود تغییر مقادیر کمبود رطوبت خاک و اندازه ترک ها در زمان آبیاری اثرات مطلوبی در پی خواهد داشت. پس از پر شدن ترک ها سرعت نفوذ آشکارا کاهش خواهد یافت. در اینگونه اراضی آب حتی کمتر از نصف مقدار معمول، نفوذ کرده و طول نوار را می توان تا 1000 متر افزایش داد. در این حالت منحنی های پیشروی و پسروی لزوماً به موازات یکدیگر نخواهند بود. پشته های مرزی را می توان به صورت فصلی یا دائمی احداث نمود. فاصله پشته ها و هزینه احداث به عملیات زراعی مانند فاصله گیاهان، عرض ماشین آلات و دبی ورودی بستگی دارد.
غرقابی دائم (کرت برنج)
آبیاری به روش غرقابی دائم روشی است که طی آن آب به صورت دائم یا متناوب وارد زمین شده و خاک را به طور دائمی غرقاب می سازد. برای نگهداری آب در کرت هایی مسطح یا نسبتاً مسطح، مزرعه با پشته هایی تقسیم شده و معمولاً در شیب ها، زمین سکوبندی می شود. از روش آبیاری با جریان دائم معمولاً برای برنج که به شرایط اشباع و غرقابی نیاز داشته و یا می تواند خود را با آن وفق دهد استفاده می شود. گیاه معمولاً در سطوح صاف کشت می شود. در بسیاری از مناطق، در سیستم های جریان دائم، اراضی پایین دست با آب خارج شده از زمین های بالا دست آبیاری می شوند. این آب، افت حاصل از نشت و تبخیر و تعرق در زمین های پایین دست را تأمین می نماید. در صورت که از آبراهه های مجزا برای هر قطعه استفاده شود، کنترل بهتر آب امکان پذیر است. این امر در طول دوره آبیاری نیز حائز اهمیت است، چرا که با کاشت گونه های مختلف گیاهی در هر قطعه زمین، نیاز آبی در هر زمان متفاوت خواهد بود. سیستم توزیع آب باید قادر به هدایت و کنترل سرعت های متغیر جریان برای آبیاری زمین های مختلف در زمان ها متفاوت باشد. به سبب سرعت بالای نفوذ در آغاز آبیاری، سرعت بالای جریان در این هنگام بسیار حائز اهمیت است. روش غرقابی دائم در زمین هایی با سرعت نفوذپذیری کم از کارآیی بالایی برخوردار است. به طول معمول، با ایجاد لایه ای نفوذناپذیر در اثر فعالیت های زراعی در شرایط اشباع، در طی سالیان متمادی، نفوذ عمقی محدود خواهد شد. در صورت تشکیل شخم لایه زیر سطحی و یا استقرار یک سفره زیرزمینی، همگن بودن خاک، به طور معمول موضوع مهمی نخواهد بود. در مزارع دائماً غرقابی، پس از آبیاری اولیه زمین جریان مداوم آب با سرعت کم به شکلی که تنها برای تأمین نیاز آبی کافی باشد، وارد زمین می شود. در برخی مناطق، آب به صورت دوره ای تأمین می شود. تا زمانی که عمق آب در سطح خاک در فاصله دو آبیاری کافی باشد، اثرات آبیاری دوره ای اندک خواهد بود. در آبیاری مداوم، دبی های جریان کوچک هستند. در آبیاری متناوب از جریان های بیشتر برای دوره های کوتاه استفاده می شود. آبیاری های متناوب با نوسان عمق آب، امکان ذخیره بارندگی را فراهم نموده و در عین حال شرایط غرقابی دائم نیز حفظ خواهد شد. کرت ها و زمین های تسطیح نشده را می توان برای آبیاری به روش غرقابی دائم به اشکال و قواره های مختلف تقسیم کرد. اندازه کرت، در درجه نخست توسط توپوگرافی منطقه و سپس توسط سایر شرایط اجرایی محدود می شود و یکنواختی خاک بر آن اثرگذار نیست. در صورت امکان، پشته های طویل به موازات یکدیگر احداث می شوند چرا که قطعه بندی به این صورت موجب تسهیل عملیات مکانیزه و تسطیح لیزری اراضی می شود. احداث پشته ها و کنترل سازه ها به مدیریتی ماهر نیازمند است. استقرار نامناسب پشته ها، یا عدم کنترل صحیح سازه ها، کارآیی روش را کاهش خواهد داد. پشته ها ممکن است دائمی باشند و یا این که به منظور تسهیل عملیات برداشت هر سال تخریب و بازسازی شوند. در برخی مناطق به منظور حفاظت از فرسایش، نشت و کنترل علف هرز، پشته ها را با نوارهای پلاستیکی می پوشانند. امواج آب ناشی از باد موجب فرسایش پشته ها شده و لزوم عملیات نگهداری را تشدید خواهند کرد. تسطیح کامل زمین بسیار حائز اهمیت است. زمین های تسطیح شده، یا به صورت کرت های کاملاً هموار درآمده یا شیب بسیار کم داشته و یا دارای اختلاف تراز کوچکی در طول زمین هستند تا ضمن تأمین عمق غرقابی مناسب (نه خیلی عمق و نه خیلی کم عمق) امکان زهکشی اراضی در هنگام برداشت محصول را فراهم سازند. شکل 3-4 آبیاری برنج به روش غرقابی دائم را در مقایس کوچک در زمینی که تسطیح لیزری استفاده می کنند. در مواردی که تراس بندی اراضی مورد نیاز باشد، پشته ها نیز با کنترل لیزری احداث می شوند. در صورت استفاده از چنین ابزاری، عملیات حفاظت ماهرانه ای مورد نیاز خواهد بود. حجم خاک جابجا شده در تسطیح اراضی برای آبیاری به روش غرقابی دائم معمولاً از 200M3/ha تجاوز نمی کند. در صورت پیروی شیب کرت از شیب زمین و یا استقرار پشته ها بر خطوط تراز، حجم عملیات خاکی بسیار ناچیز خواهد بود. در مناطقی که برای تسهیل عملیات زراعی کرت های بزرگتر مدنظر هستند، تمامی ابعاد عملیات تسطیح نیز افزایش خواهد یافت. سطوح هموار برای برخی فرایندهای رشد و یا برای سایر گیاهانی که در تناوب با برنج به صورت کرتی آبیاری می شوند، ضروری است. ارتفاع پشته ها باید برای تسهیل انتقال آب از یک کرت به کرت دیگر و کاهش فرسایش آبی، کوتاه انتخاب شوند. این امر استفاده اقتصادی از این روش را در مناطق مختلف محدود می سازد. بسیاری از زمین های قدیمی در شیب های تند دارای پشته های بلند بوده و با شرایط کارگری و مکانیزه جاری هماهنگ نیستند. شکل 3-4- غرقای دائم مزرعه کوچک برنجمدیریت روش ابیاری غرقابی دائم شامل تسطیح پیش از آغاز فصل زراعی، احداث اولیه پشته ها و سازه های کنترل آب، غرقاب کردن اولیه زمین و نهایتاً حفظ عمق مناسب آب در مناطق غرقابی و تأمین جریان آب کافی با هدر رفت ناچیز است. برای فراهم آوردن شرایط برداشت وجود شکلی از زهکشی سطحی برای برنج است. علاوه بر این، زهکشی سطحی می تواند در صورت بارندگی در فصل رشد و در خاک های سنگین، و به ویژه برای گیاهان زراعی (غیر برنج) آب اضافی را از زمین خارج کند.
ماندابی (پر و خالی کردن آب)
آبیاری به روش ماندابی (پر کردن با آب و زهکشی) یکی از انواع آبیاری غرقابی دائم است اما سطح خاک متناوباً از آب پر و خالی می شود. از روش ماندابی تنها می توان برای آبیاری گیاهانی استفاده کرد که مقاون به غرقاب شدن موقت در دوره های مشخص آبیاری باشند. آبیاری در این روش با پر کردن حوضچه ها از آب و حفظ آن تا هنگامی که نفوذ عمقی مطلوب تأمین شود انجام می گردد. این روش برای خاک های با سرعت نفوذ کم و اراضی با شیب ناچیز مناسب است. از این روش در اراضی بزرگی که وسعت آنها به 16 هکتار می رسد و اختلاف ارتفاع 3/0 متر داشته اند استفاده شده است. در این روش، کنترل رواناب برای خارج کردن آب اضافی کرت ضروری است. با تخلیه آب اضافی از یک دریچه از یک دریچه خروجی مقدار یا عمق آبیاری مورد نظر کنترل می شود. مدت آبیاری عامل بسیار مهمی برای دستیابی به بازده بالای کاربرد است و برای تأمین یکنواختی بالا، همانند آبیاری نواری، منحنی های پیشروی و پسروی باید تقریباً موازی باشند. این مسأله در دوره های غرقابی طولانی مدت مهم نبوده اما در دوره های کوتاه مدت و آبیاری سبک در کرت های مسطح بسیار مؤثر است.روش ماندابی باری آبیاری های سنگین مناسب بوده و می توان از آن برای آبشویی اراضی کوچک با تسطیح ضعیف یا شیب دار استفاده نمود. آبیاری شیاریشیارها مجازی شیب داری هستند که در خاک ایجاد می شوند. در این روش، آب به سمت پایین شیار جریان یافته و به خاک نفوذ می کند. در صورت بیشتر بودن مدت زمان پیشروی (Tadv) از زمان پسروی (Tr) مدت زمان نفوذ آب در بالا دست شیار (زمان آبیاری،Ta) بیشتر از انتهای آن، (زمان نفوذ در انتهای پایینی، Ti) خواهد بود. زمان پسروی در اراضی شیب دار معمولاً کوچک است، اما در شیب های کم و خاک هایی با نفوذپذیری ناچیز حائز اهمیت خواهد بود. به منظور تضمین نفوذ کافی آب در انتهای شیار، وجود رواناب اجتناب ناپذیر بوده، بنابراین ممکن است پیش بینی سیستم بازگشت جریان ضروری باشد. نفوذ معمولاً فرآیندی آرام است که به صورت افقی و عمودی در محیط خیس شده شیار روی می دهد. با فرض یکنواختی خاک و تسطیح صحیح زمین،
سه مورد سخت افزاری بسیار مهم که موجب سهولت و کارآیی بیشتر آبیاری شیاری می شوند عبارتند از:
1- سیستم بازگشت جریان آب پایین دست شیار که شامل یک مخزن آب نیز می شود.
2- شیارهای کوتاه برای کسب نسبت پیشروی قابل قبول
3- جریان متغیر بزرگ برای تأمین آب ورودی.
شیارها دارای اشکال گوناگونی هستند. اکثر آنها V شکل، ذوزنقه ای، سهمی بوده و یا دارای اشکال پهن و مسطح با عرض خیس شده بین 15 تا 75 سانتی متر یا بیشتر هستند. شیارها برای کاشت گیاهان ردیفی و باغات یا تاکستان ها بسیار مناسبند. تناسب این روش برای مزارع یا محصولاتی که عملیات زراعی آنها به عبور تراکتور در میان شیارها نیاز دارد، کمتر است. از شیارهای باریک و شیارهای کم عمق لبه پهن می توان در کاشت محصولات زراعی کوتاه برای رفع برخی از مشکلات زراعی استفاده نمود. از شیارها همچنین می توان برای آبیاری درختچه های مو با اندام هوایی بزرگ یا گیاهانی که نباید بر روی خاک مرطوب پهن شوند (مانند خربزه و هندوانه) استفاده نمود. با بزرگ شدن گیاه، تاک ها را می توان به خارج از شیار هدایت نمود. همچنین می توان جایگاه شیار نسبت به گیاه را تغییر داده و با رشد گیاه، شیار پیشین را رها ساخت و یا می توان با توسعه سیستم ریشه از شیارهای جایگزین یا شیارهایی با پهنای زیاد که دور از گیاه حفر شده اند استفاده نمود.آبیاری گیاهان زراعی کوتاه که بذر آنها در عمق کم قرار می گیرد به تسطیح دقیق سطح زمین احتیاج دارد چرا که در نقاط پست موجب سله بستن خاک و نقاط مرتفع باعث خشک شدن خاک خواهد شد که در آن صورت دانه ها از رطوبت کافی برای جوانه زنی برخوردار نخواهند شد. شکل و فاصله شیارها را می توان به گونه ای تنظیم کرد که در بین آنها مقادیر قابل توجهی خاک خشک برای ایجاد مسیرهایی با فواصل بیشتر یا ایجاد بسترهای تخت باقی بماند. فاصله بین شیارها و شکل آنها معمولاً با توجه به فاصله ادوات به کار برده شده در عملیات زراعی و تراکم ایده آل گیاه تعیین می شود. هر گاه آبیاری با تواتر زیادتر و عمق کمتر مطلوب باشد، آبیاری یک در میان شیارها با کاربرد متناوب آب در یکی از دو شیار مجاور ردیف گیاه در هر آبیاری، روش مناسبی برای آبیاری گیاهان ردیفی به شمار می رود. بدین ترتیب هر ردیف گیاه در نصف دوره متناوب، در یکی از دو شیار مجاور آب دریافت می کند و می توان با همان دبی، در هر نیم دوره تناوب، وسعتی دو برابر قبل را آبیاری نمود. با استفاده از تجهیزات مناسب و نیمه خودکار توزیع آب، می توان نیاز کارگری را به کمترین مقدار رسانید. در صورت سله بستن خاک ها، آبیاری یک در میان شیارها ممکن نخواهد بود. چرا که آب از خلال شکاف ها به داخل شیار خشک مجاور نفوذ خواهد کرد. مدت آبیاری با مدت کاربرد آب باید شامل زمان لازم برای تأمین نفوذ عمقی مطلوب در انتهای شیار، به علاوه زمان پیشروی منهای زمان پسروی (در صورت وجود) باشد، فاصله میام داغ آب شیارهای مجاور نباید از دو برابر فاصله ای که نفوذ افقی آب در دوره آبیاری در انتهای شیار طی می کند تجاوز نماید. باید توجه داشت که ممکن است تمامی خاک سطحی موجود بین شیارها مرطوب نشود، اما خاک زیر سطحی در این فاصله به مقدار کافی مرطوب شود. فاصله میان داغ آب را می توان با تغییر شکل شیار یا تغییر فاصله بین مراکز شیارها تنظیم نمود. این تغییرات به شدت بر سرعت نفوذ و مدت زمان آبیاری اثر خواهد گذاشت. نمونه یک روش آبیاری شیاری با آبیاری یک در میان ردیف ها و استفاده از سیفون در شکل 5-3- نشان داده شده است.
تفاوت نسبی میان فرصت نفوذ آب به ابتدای شیار (Ta) فرصت نفوذ در انتهای شیار (Ti) و عمق نفوذ مربوط به آن، به وسیله نسبت پیشروی توصیف می شود؛ AR=Tadv/Ti، در خاکهای ترک نخورده این نسبت به توزیع آب مورد استفاده رواناب، نفوذ عمقی و ذخیره در خاک در شرایطی بستگی دارد که کفایت آبیاری به مقدار 100 درصد رسیده باشد. تغییرات در کمبود مجاز رطوبت خاک (MAD) فاصله شیارها، شکل شیارها، تراکم خاک، استفاده مجدد از آب شیب، اندازه دبی ورودی، مسدود ساختن انتهای شیار و سیستم های بازگشت جریان، بر سرعت نفوذ و مدت مطلوط رواناب در انتهای شیار (Ti) اثر می گذارد. یکنواختی و کارآیی سیستم را می توان با ایجاد تغییراتی در سرعت نفوذ و بسیاری از عوامل مربوط به آن وبه ویژه اندازه دبی ورودی (AR) بهبود بخشید. رواناب و نفوذ عمقی، نسبت به تغییرات AR و بسیاری از عوامل مؤثر بر آن، واکنش نشان می دهند.
عناصر اصلی و مهم گیاه
آزمایشها نشان می دهد که هر یک از عناصر مورد نیاز گیاه کار بخصوصی در رشد گیاه انجام می دهد. بنابراین شناخت نقش عناصر و علائم کمبود و زیادی آنها برای کنترل تغییرات محلول الزامی است .
عناصر اصلی و مهم
نیتروژن:
نیتروژن یکی از اجزای موجود در پروتئین است که به صورت غذا در گیاه ذخیره می شود. نیتروژن معمولا در بخشهای دیگری از سلول مثل کلروفیل و همچنین در ساختار آمینو اسیدها نیز وجود دارد.
علائم کمبود: روشن تر شدن قسمتهای سبز گیاه - تغییر رنگ برگهای پیر به رنگ سبز روشن و علائم شدیدتر رنگ برگ به زردی می گراید و سرانجام موجب مرگ برگ می شود.
علائم زیادی: افزایش نیتروژن باعث تولید گیاه پر آب و ضخیم و در نتیجه تغییر رنگ شاخ و برگ به رنگ سبز تیره می شود. همچنین گیاه نسبت به بیماریها و آفات حساسیت زیادی پیدا می کند.افزایش نیتروژن در محصولات میوه ای باعث آسیب شکوفه و گل می شود و کیفیت محصول را کاهش می دهد.
بهترین میزان برای یونهای نیترات 75% و برای آمونیوم25% می باشد. در سیستم های چرخه ای 5% آمونیوم از کل نیتروژن کافی است ولی در سیستم های غیر چرخه ای یک درصد بیشتری احتیاج است.
افزایش غلضت نیترات باعث کاهش تعداد تارهای کشنده ریشه نیز می شود. اگر منبع اصلی تامین نیتروژن آمونیوم با شد می تواند گیاه را مسموم کند. آثار این مسمومیت در ساقه و برگها توسعه پیدا می کند و برگها به صورت پیاله ظاهر می شوند و همچنین بافت های آوندی خراب می شوند. آمونیوم مانع از عملکرد کلسیم، که برای نگهداری دیواره سلولی لازم است می شود در نتیجه گیاه پژمرده می شود. اگر شاخه های مبتلا شده را از وسط ستون ریشه ای ببریم یک محیط سیاه و فاسد از بافت پیوندی را مشاهده می کنیم.
غلظت نیتروژن در اکثر فرمولهای محلول غذایی بین 100 تا 200 mg/l است و نسبت نیترات به آمونیوم در حدود 3 یا 4 به 1 است .
منابع نیتروژن عبارتند از : منو یا دی هیدروژن فسفات آمونیوم به عنوان معمولی ترین منبع تهیه آمونیوم می باشد. ولی در کل از نیترات کلسیم ، نیترات پتاسیم و اسید نیتریک برای تهیه نیترات و از نیترات آمونیوم برای تهیه آمونیوم استفاده می شود .
فسفر:
میزان فسفر در گیاهان از 2/0 تا 5/0 درصد در ماده خشک تغییر می کند.
علائم کمبود: اولین علامت کمبود در رشد دیده می شود و سپس برگهای پیرتر به رنگ زرشکی سیر(ارغوانی) تبدیل می شوند.
علائم زیادی: اگر از 1% در ماده خشک بیشتر باشد باعث مسمومیت فسفر می شود. مسمومیت فسفر بر روی سایر عناصر مانند آهن، منگنز و روی تاثیر می گذارد.
غلظت فسفر در محلول غذایی: در اکثر فرمولهای غذایی غلظت فسفر بین 30 تا 50 mg/l می باشد. شکل فسفر در محلول غذایی به صورت منو یا دی هیدروژن فسفات است.
پتاسیم:
میزان پتاسیم در گیاه 25/1 تا 3 درصد در ماده خشک تغییر می کند.
علائم کمبود: کاهش رشد و کلورز حاشیه ای. علائم کمبود پتاسیم مانند سوختگی برگ است به صورتی که در کنار برگها بیشتر است. در اکثر فرمولهای محلول غذایی غلظت پتاسیم در حدود 200 mg/l و به صورت کاتیون است.
منابع تهیه پتاسیم: نیترات پتاسیم - سولفات پتاسیم یا کلرید پتاسیم
کلسیم:
میزان کلسیم در گیاهان در حدود 5/0 تا2% در ماده خشک است.
علائم کمبود: کمبود کلسیم به صورتی است که برگها به رنگ قهوه ای و یا سیاه ظاهر می شوند و حاشیه برگها نیز در هم فرو می روند. یکی دیگر از تاثیرهای کمبود کلسیم مرگ و پوسیدگی شکوفه و گل است.
علائم زیادی: باعث کمبود کاتیونهای مهم مثل پتاسیم و منیزیم می شود. غلظت کلسیم در اکثر محلول های غذایی در حدود 200 mg/l می باشد.
مهمترین منابع تهیه کلسیم در محلول غذایی نیترات کلسیم می باشد. در صورتی که حلالیت در آب کم باشد می توان از سولفات کلسیم به عنوان یک منبع تکمیلی استفاده کرد.
منیزیم:
میزان منیزیم در گیاه باید حدود 5/0 تا 2/0 درصد باشد. منیزیم در ساختار کلروفیل موجود است.
علائم کمبود: کلروز داخلی برگهای پیر. غلظت منیزیم حدود 50 mg/l و به شکل +mg2 در محلول غذایی است. منبع تهیه منیزیم سولفات منیزیم است.
گوگرد:
حجم گوگرد در گیاهان در حدود 15/0 تا 5/0 درصد در ماده خشک است.
علائم کمبود گوگرد شبیه نیتروژن است به صورتی که تمام گیاه به رنگ سیز روشن تغییر می کند. غلظت گوگرد در بیشتر محلول های غذایی 50 mg/l به صورت -so42 است. نمک های سولفات پتاسیم، منیزیم و آمونیوم از مهمترین منابع تهیه گوگرد است.
عناصر کم مصرف
بر:
غلظت مناسب بر در حدود 50 تا 10 mg/l در ماده خشک است.
علائم کمبود: کاهش رشد و آسیب قسمتهای فوقانی گیاه و ریشه
علائم زیادی : بی رنگی و لکه دار شدن حاشیه برگها و همچنین مرگ حاشیه برگها
غلظت بر در انواع محلولهای غذایی در حدود 3/0 mg/l می باشد. اسید بوریک یکی از منابع تهیه بر است.
کلر:
غلظت کلر در برگها حدود 15/0 درصد است. میزان بیش از 1/0 برای اکثر میوه جات زیاد خواهد بود.
علائم کمبود: ازدیاد نمک در محیط - علائم مسمومیت سوختگی برگها یا حاشیه آنها و همچنین زردی بی موقع برگها است.
برخی از منابع تامین کلر عبارتند از : کلرید پتاسیم یا کلرید کلسیم - اگر غلظت کلر در محلول زیاد باشد مانع از جذب یونهای دیگر مانند نیترات می شود.
مس:
میزان مطلوب مس در حدود 10 تا 2 mg/l در (ppm) ماده خشک است. مس در فتوسنتز و همچنین در ترکیب پروتئین کلروپلاست نقش دارد. مس بعنوان یک آنزیم فعال کننده شناخته می شود.
علائم کمبود: توقف رشد گیاهان و کلروز برگهای پیر از علائم کمبود مس است . همچنین در رشد محصولات میوه ای تاثیر می گذارد و محصولات آنها از حالت طبیعی کوچکتر هستند.
غلظت مطلوب در محلول غذایی 001/0 تا 01/0 mg/l می باشد. میزان بیشتر از 4 mg/l در محلول غذایی باعثشیوع بیماری های قارچی می شود.
منبع تهیه مس سولفات مس می باشد.
آهن:
میزان مناسب آهن در اکثر محصولات حدود 50 تا 100 mg/l در (ppm) ماده خشک است.
علائم کمبود: کم شدن رنگ سبز گیاه بدلیل کاهش کلروفیل. تفاوت علائم کمبود آهن با منیزیم در این است که کمبود آهن ابتدا در برگهای جوان ظاهر می شود ولی منیزیم در برگهای پیر زودتر مشاهده می شود.
منابع تهیه:FeEDTA به عنوان معمولی ترین منبع و آهن های دیگر به صورت مرکب هستند. مثل سولفات آهن، فسفات آهن که شکل های غیر آلی آهن هستند و سیترات آهن و تارتارات آهن که دو شکل آلی آهن هستند.
منگنز:
میزان مطلوب منگنز در میوه جات حدود 100 تا 20 mg/l در (ppm) ماده خشک است.
علائم کمبود: در برگهای جوان به شکل یک کلروز داخلی و میانی نمایان می شود.
علائم زیادی: به صورت نقاط قهوه ای در بعضی از برگهای پیر و یا لکه های سیاه رنگ روی شاخه و میوه ظاهر می شود.این علائم در کمبود آهن نیز مشاهده می شوند که برای اطمینان یک تجزیه گیاهی لازم است.
غلظت منگنز در حدود 5/0 تا 1 mg/l در (ppm) در گیاه وجود دارد و برای تهیه آن از سولفات منگنز استفاده می شود.
مولیبدن:
مولیبدن در حدود 5/0 تا 1 mg/l در (ppm) در گیاه وجود دارد.
مولیبدن یک ترکیب مهم در دو آنزیم است. آنزیم تثبیت نیتروژن و احیاء یون نیترات.
علائم کمبود: این علائم شبیه کمبود نیتروژن است و رشد و نمو گل کم می شود.افتادگی گل کلم یکی از نمونه های کمبود مولیبدن است.
در بیشتر فرمولهای محلول غذایی غلظت آن حدود 5/0 mg/l در (ppm) و به شکل آنیون -MoO42 در محلول موجود است.
منبع تهیه: مولیبدات آمونیوم
روی:
غلظت آن50 تا 5 mg/l در (ppm) در ماده خشک موجود است.
علائم کمبود: شبیه یک کلروز داخلی در برگهای تازه یافت می شود و باعث شکستگی و پارگی بعضی از برگها می شود. زیادی روی باعث کمبود آهن می شود.
غلظت در محلول غذایی: در بیشتر فرمولهای غذایی میزان آن 05/0 mg/l در (ppm) و به صورت کاتیون دو ظرفیتی است.
منبع تهیه : سولفات روی
مخلوط کردن مواد و ساخت محلول:
شما می توانید این مواد را جداگانه تهیه کنید و طبق نسبت های موجود با هم مخلوط کنید. قبل از مخلوط مواد به چند نکته توجه کنید.
به وزن و اندازه مواد غذایی دقت کنید.
مواد غذایی را در ظروف جداگانه قرار دهید تا از تناسب آنها مطمئن شوید.
مواد را یکباره با هم مخلوط نکنید و پس از مخلوط کردن آنها را دوباره بسنجید.
دقت محلول باید حدود 5% باشد.
هنگامی که از تناسب مواد مطمئن شدید آنها را در آب بریزید و آنها را در آب به خوبی مخلوط کنید و ظرف را به شدت تکان دهید.
بهتر است برای مخلوط کردن مواد از آب گرم استفاده کنید.
تفاوت سیستم های کشت:
دو نوع روش کشت هیدروپونیک وجود دارد که هر کدام احتیاج به مدیریت خاصی دارد. در سیستم باز محلول غذایی فقط یکبار بکار می رود ولی در سیستم بسته محلول بصورت پیوسته و چرخه ای می باشد.
کیفیت آب:
کیفیت آب مهمترین مساله در تهیه محلول مناسب است. آبی که دارای مصارف خانگی و کشاورزی است حتما باید آزمایش شود و سپس مورد استفاده قرار گیرد. زیرا ممکن است این آبها دارای موادی باشند که در رشد گیاه تاثیر بگذارند. آب سطحی ممکن است شامل میکروارگانیسم های بیماری زا یا جلبک ها باشد. این عوامل مشکلاتی در سیستم های کشت بوجود می آورند مثلا جلبک ها باعث انسداد دو راهی ها و دریچه ها می شوند. بنابراین برای تهیه آب مناسب باید از روشهای مختلفی استفاده کرد که استفاده از صافی برای تصفیه آب از مواد معلق نامطلوب یکی از این راههاست. در ضمن هزینه آزمایش کردن آب کمتر از هزینه از بین بردن مشکلات ناشی از استفاده آب نامطلوب است.
صاف کردن آب و محلول غذایی:
آب برای اینکه در سیستم کشت بکار گرفته شود باید از یک صافی مناسب مثل لایه های ماسه عبور داده شود. این کار می تواند ذرات معلق که ممکن است شامل موجودات ریز بیماری زا، جلبک ها و یا حتی رسوب بعضی از عناصر باشد را از آب جدا کند.
محلول غذایی را می توان با عبور اشعه ماوراء بنفش (UV) استریل کرد. برای این کار می توان از دو لامپ 16 وات(UV) در مسیر محلول غذایی استفاده کرد.
فرمولهای محلول غذایی کشت هیدرو پنیک
احتیاجات غذایی گیاه و انواع محلول های غذایی (خصوصیات یک محلول غذایی مناسب) فرمول های غذایی متعددی برای کشت هیدروپونیک وجود دارد که بیش از 40 سال بر روی آنها تحقیق و مطالعه شده است.بعضی از این محلولها برای گیاهان خاصی طراحی شده اند ولی بعضی نیز برای تمام گیاهانی که در کشت هیدروپونیک استفاده می شوند بکار می روند. برای رشد گیاهان در کشت هیدروپونیک باید مقدار عناصر مختلف در یک رنج مشخص حفظ شوند که این کار نیاز به آزمایش مرتب محلول غذایی دارد. در کشت هیدروپونیک اشتباهات را به سختی می توان جبران کرد زیرا در این روش هر عنصر اثر خود را به سرعت نمایان می کند. بنابراین باید دقت زیادی در انتخاب یا ساخت محلول غذایی بکار برد. میانگین عناصری که در یک محلول غذایی مناسب وجود دارد
| 150-400 | مقدار بر حسب PPM | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محلول مادر (پایه) Stock | میزان کاربرد ml/l |
| محلول 1 | |
برخی دیگر از فرمولهای غذایی
| محلول Knop | |||
| منبع | mg/l یا (g/l) | ||
| KNO3 | 0/2 | ||
| Ca(NO3)2 | 0/8 | ||
| NH2PO4 | 0/2 | ||
| MgSO4 . 7H2O | 0/2 | ||
برخی فرمولهای غذایی تولید تجاری سبزیجات
FePO4
میزان (g در 100 گالن آب)
منبع Johnson Jensen Larson Cooper
میزان (
cg در 100 گالن آب)منبع Johnson Jensen Larson Cooper نیتروژن 105 106 172 236 فسفر 33 62 41 60 پتاسیم 138 156 300 300 کلسیم 85 93 180 185 منیزیم 25 48 48 80 گوگرد 33 64 158 68 ریز مغذیها بر 0/23 0/46 1 0/3 مس 0/01 0/05 0/3 0/1 آهن 2/3 3/8 3 0/1 منگنز 0/26 0/81 1/3 2 مولیبدن 0/007 0/03 0/07 0/2 روی 0/024 0/09 0/3 0/1 گونه های مختلف در ابتدای رشد احتیاج به اصلاح در ترکیب محلول غذایی دارند. بعضی از محصولات نسبت به دیگر محصولات حساسیت بیشتری دارند. بنابراین، امکان دارد فرمولی که برای یک محصول خوب کار می کند، برای گیاه دیگر مناسب نباشد. تنظیم محلول غذایی به عهده شما است. ممکن است در استفاده از این محلول ها به مشکلاتی برخورد کنید که با داشتن آگاهی از نیازهای هر گیاه و علائم کمبود و اطلاعات دیگر می توانید محلول مناسب خود را تهیه کنید.
مقادیر شناخته شده عناصر اصلی در برخی محصولات
محصول نیتروژن فسفر پتاسیم کلسیم منیزیم خیار 230 40 315 175 42 بادمجان 175 39 235 150 28 گیاهان علفی 210 80 175 180 67 کاهو 200 50 300 200 65 هندوانه 186 39 235 180 25 فلفل 175 39 235 150 28 گوجه فرنگی 200 50 360 185 45
فرمول محلول غذایی برای محصولات مختلف
میزان (g در 100 لیتر)
منبع گوجه فرنگی کاهو گل سرخ عناصر اصلی
نیترات کلسیم 680 407 543 سولفات منیزیم 250 985 185 نیترات پتاسیم 350 404 429 کلرید پتاسیم 170 - - فسفات منو پتاسیم 200 136 204 نیترات آمونیوم - 60 20 ریز مغذیها
شلات آهن 15 19/6 19/6 سولفات منگنز 1/78 0/96 3/9 بر 2/43 0/97 1/1 سولفات روی 0/28 0/552 0/448 سولفات روی 0/12 0/12 0/12 مولیبدات سدیم 0/128 0/128 0/127 نیترات پتاسیم 95 77 67 221 فسفات منو پتاسیم 54 103 - 99 سولفات منیزیم پتاسیم - - 167 - سولفات پتاسیم - - 130 - نیترات کلسیم 173 189 360 380 سولفات منیزیم 95 187 - 194 اسید فسفریک 75% - - 40ml - آهن شلات FeDTPA 9 9/6 12 30 اسید بوریک 0/5 1 2/2 0/6 سولفات مس 0/01 - 0/5 0/15 کلرید مس - 0/05 - - سولفات منگنز 0/3 0/9 1/5 2/3 سولفات روی 0/4 0/15 0/5 0/17 اسید مولیبدیک 0/005 0/02 0/04 - مولیبدات آمونیوم - - - 0/14 فرمول تولید سبزیجات به روش تجاری
کنترل EC:
راهنمای کلی میزان مناسب EC
| گیاهان میوه ای مثل خیار گوجه | گیاهان برگی مثل کاهو و ریحان | |
| مرحله ابتدایی رشد (کاشت دانه) | 1600 -1800 mMho/cm | 1400 -1600 mMho/cm |
| متوسط EC | 2500 mMho/cm 1750 ppm | 1800 mMho/cm 1260 ppm |
| میوه دهی | 2400 -2600 mMho/cm 1680 -1820 ppm | -------- |
| شرایط کمی نور (زمستان) | 2800 -3000 mMho/cm 2000 ppm | 2000 mMho/cm 1320 ppm |
| شرایط زیادی نور(تابستان) | 2200 -2400 mMho/cm 1700 ppm | 1600 mMho/cm 1120 ppm |
کشت هیدروپونیک چیست؟چگونه بدون خاک گیاه بکاریم؟
هایدرپونیک فن کاشت گیاهان بدون خاک است ریشه ها در هوا که باید بسیار مرطوب نگاه داشته شود یا در آب که باید خوب تهویه شود ویا در برخی مواد جامد غیر از خاک که رطوبت را در خود نگه می دارد رشد می کنند آب موجود در اطراف ریشه ها که غذای مورد نیاز گیاه را تامین می کند حاوی ترکیبات متعادلی از مواد غذایی است
کشت هایدرپونیک این امکان را به ما می دهد که در ازای کار کمتر و زمان کمتر بازده بیشتری داشته باشیم
تاریخچه ی هایدرپونیک
کلمه هایدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هایدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است.
این کلمه را اولین بار دکتر گریک استاد یکی از دانشگاههای کالیفرنیا به کار گرفت هایدروپونیک روشی برای کشت گیاهان، بدون خاک است.
در این روش گیاه در آبی، غنی از مواد مغذی رشد می کند. با این وجود کشت هایدروپونیک می تواند به عنوان روشی جهت رشد گیاهان ، در سایر محیط های متراکم مثل مخلوط پوست درختان، بدون خاک مورد استفاده قرار گیرد.روش هایدروپونیک یک روش پیشرفته باغبانی است که هم در خانه و هم در تجارت مورد استفاده قرار می گیرد.در این سیستم هیچگونه علف هرزی رشد نمی کند و گیاهان حاصل از این روش معمولا سالم تر و زودرس ترند و فضای کمتری را اشغال می کنند.
اساس سیستم هیدروپونیک آب است، پس این سیستم می تواند کاملا اتوماتیک باشد؛ مزیت اتوماتیک بودن سیستم این است که اگر باغبان برای مدت زیادی در گلخانه حاضر نبود، گیاه از کمبود اب و مواد غذایی ، تلف نخواهد شد. بر اساس یک رسم 2500 ساله ایرانیان در عید نوروز ، گندم یا گیاهان دیگری را در مقداری آب می کاشتند و با آن سبزه برای سفره هفت سین تهیه می کردند این شاید اولین کشت هیدروپونیک در جهان بوده که ایرانیان انجام می دادند.در استان ایلام نخستین گلخانه ی هیدروپونیک تولید گیاهان دارویی به بهره برداری رسیددر این سیستم می توان محصولات گوناگونی چون: خیار، گوجه فرنگی، کلم، کاهو،انواع گیاهان علفی، هندوانه، اسفناج، انواع فلفل ها، بادمجان،گلها و گیاهان زینتی مخصوصاً ارکیدو در بعضی مناطق موز، هویج، لوبیا سبز، تربچه ، و چغندر را تولید کرد. و حتی می توان گفت کشت هیدروپونیک تکنولوژیی فوق العاده و بسیار خوب برای جوانه زنی بذر است
۱ـ صرفه جوئی زمانی و نیاز به نیروی کار کمتر
زیرا در کشت آبی نیاز به عملیات تهیه بستر خاک و وجین کردن علف های هرز و غیره نمی باشد.
۲- حذف خاک درنتیجه حذف بیماری ها
۳- مصرف بهینه آب زیراهیچ آبی به هدر نمی رود و علف هرزی وجود ندارد که از آب استفاده کند.
۴- کاشت گیاه با تراکم بیشتری ودرنتیجه تولید بیشتر
۵- به دلیل نبود خاک و علف هرز عملیات کشاورزی ساده تر است
۶- با حذف خاک آفات موجود در خاک نیز حذف می شود
۷ کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است
۸- در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است استفاده میشود
۹-برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد.
۱۰- در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است.
۱۱- کنترل شیمیایی منطقه ی ریشه آسان است
۱۲-امکان پرورش گیاهان در تمام نقاط وجود دارد
۱۳-امکان کشت مداوم یک گیاه معین در یک زمین ثابت بدون اینکه احتیاج به آیش باشد.
۱۴ـ یکی شدن عمل آبیاری و کود دهی
۱۵-کاهش میزان ابتلا به بیماریهای ارگانیک و انگلی گیاهان
۱ـ هزینه سرمایه گذاری در روش آبکشت بیشتر از کشت گلخانه ای معمولی است.این هزینه اضافی به احداث حوضچه ها، کانالها و استفاده از پمپ مربوط می شود.
۲- هزینه برقی که برای به کار انداختن تاسیسات استفاده می شود بیشتر است.
۳- مشکل تهویه
۴-عدم وجود خاصیت تامپونی(بافری)
۵-ضرورت کمک گرفتن از تکنسینهای که قادر به تهیه محلول غذایی، تجزیه و ترکیب و بازسازی آن باشد
پرمصرف کم مصرف
اکسیژن بر
نیتروژن کلر
کلسیم مس
فسفر آهن
گوگرد منگنز
منیزیم مولیبدن
کربن روی
هیدروژن
پتاسیم
الف) کشت در مواد دانه بندی شده (Aggregate culture)
مواد دانه بندی شده شامل ذراتی کوچک با خاصیت شیمیایی خنثی است
ب) کشت در پشم سنگ (Rock woolculture)
پشم سنگ الیاف اسفنج مانندی است که منشا مواد آن سنگ های آتشفشانی است
ج) کشت در آب(Water culture)
در این روش ریشه ها در ترکیب آب با هوا (نه با مواد جامد رشد می کند) رشد می کند
مواد دانه بندی شده پشم سنگ با آب به عنوان تامین کننده محیطی مناسب برای رشد ریشه در واقع نیاز های فیزیکی ریشه را نیز فراهم می کند نیازهای شیمیایی ریشه یا کل را میتون با محاسبه دقیق مقدار عناصر محلول غذایی در منطقه ریشه برآورد کرد وتعادل شیمیایی محلول را نیز حفظ نمود هایدرپونیک همچنین کشت درمحلول شیمیایی نیز نامیده می شود
شناخت وبه کار بستن موفقیت آمیز روش هایدرپونیک مستلزم فهم وشناخت چگونگی رشد گیاهان توسط پروش دهندگان آنهااست تقریبا همه گیاهانی را که می شود به روش هایدرپونیک پرورش داد گیاهان گلدار هستند این گیاهان از چهار قسمت اصلی تشکیل شده اند
ریشه : قسمت است که در زیر خاک رشد می کند
ساقه:شامل تنه یا بدنه گیاه است
برگ: قسمت لازم برای تنفس تعرق وغذاسازی است
قسمت های تناسلی شامل میوه ها وگل هاست
ریشه ها
خاک تامین کننده مواد غذایی آب وهوابرای گیاه بوده وعامل تثبیت ریشه ها وماندگاری گیاه برروی زمین است ریشه مواد غذایی آب وگازهای موجود در خاک را جذب کرده واین عناصر شیمیایی را برای تغذیه به سایر قسمت های گیاه منتقل می کند همچنین ریشه به ایستایی وثبات گیاه وجلوگیری از افتادن آن کمک می کند
تامین مواد غذایی گیاهان عمدتا به سه شکل متفاوت می تواند انجام شود
الف)ترکیبات شیمیایی ساده محلول در آب
(مواد غذایی دراین نوع ترکیبات می تواند بلافاصله در دسترس گیاه قرار گیرد )
ب)ترکیبات شیمیایی ساده غیر محلول در آب
مواد غذایی در این نوع ترکیبات بدون نیاز به انجام تغییرات شیمیایی می تواند مورد استفاده قرار گیرد لیکن به دلیل آن که این مواد مانند ترکیباتمحول در آب نمی تواند به سادگی در آب حل شود امکان استفاده فوری وسریع از این مواد برای گیاه وجود ندارد
ج)ترکیبات شیمیایی پیچیده
موادغذایی موجود دراین ترکیبات قبل از آن که جذب گیاه شود نیازمند انجام برخی تغییرات شیمیایی است این ترکیبات شامل کود های آلی ومعدنی است که الزاما باید برای استفاده گیاه توسط میکرواورگانیسم های موجود در خاک تجزیه شوند
ساقه ها
ساقه اصلی وشاخه های فرعی منشعب از آن اسکلت نگه دارنده برگ ها گل ها ومیوه ها است برگ ها وساقه های سبز طی فرایند فتوسنز غذای لازم برای انتقال به گل ها میوه ها و ریشه های گیاه را تولید می کندد شبکه آوندی موجود درساقه مشتمل بر مجاری ورگ هایی است که آب وموادغذایی را به سراسر قسمتهای فوقانی وتحتانی گیاه منتقل می کند این امر نظیر سیستم گردش گردش خون در حیوانات است
مواد غذایی به گونه ای در آب حل می شود که ریشه بتواند از محلول غذایی استفاده کند در این سیستم یا در آب هوادهی می شود ویا اینکه ریشه ها به خوبی در معرض هوای موجود در محلول غذایی قرار می گیرد داربست چه به صورت شبکه سیمی وچه به صورت های دیگر دیگر نگه دارنه گیاهان در محلول غذایی هستند
۱ـ کشت در محفظه های محتوی محلول غذایی
۲ـ کشت در گلدان یا ظروف استاندارد
۳ـ کشت در NFT
۴ـ کشت در سیستم محلول دهی به صورت بخار
کشت در مواد دانه بندی شده
مواد غذایی با حل شدن در آب به صورت محلول در محیط رشد ریشه جریان پیدا می کند ریشه ها در مواد جامدی که دارای خاصیت خنثی بوده و در داخل محلول غذایی هستند رشد می کند این وضعیت باعث می شود که ریشه ها از رطوبت کافی برخوردار بوده ودر عین حال با انجام زهکشی وتخلیه محلول اضافی هوای کافی در محیط رشد ریشه وجود داشته باشد مواد دانه بندی شده مواد جامدی هستند که ریشه در آن رشد کرده وبه آنها متکی است
متغیر های مشترک این سیستم ها عبارت از:
چگونگی توزیع محلول غذایی در کشت هایدرپونیک
الف)بسته یا باز بودن سیستم توزیع محلول (اینکه محلول غذایی پس از گردش دربستر کشت مجددا بازیافت شده ویا کل آن تخلی هودور ریخته شود)
ب)نحوه توزیع محلول که ممکن است به صورت قطره ای اشباع تغذیه با لوله های موئینه فتیله های هادی محلول بخار دهی و... باشد
دستی یا اتوماتیک بودن محلول دهی
نوع محیط کشت (شامل موادی شن ورمیکولیت پرلیت ماسه اسکوریا پیت موس یا ترکیبی ازاین ها باشد)
نوع مواد ساختنی به کار رفته در بستر کشت(مواد مانند بتون فایبر گلاس پلاستیک شیشه چوب اسکلت فلزی سرامیک)
میزان ونسبت غذادهی وآبیاری
تزریق هوا(درسیستم آبکشت هوا دهی در محلولو غذایی سبب افزایش سطح اکسیژن محلول می شود)
کنترل های محیطی(عواملی چون حرارت تهویه رطوبت
نحوه نگهداری گیاه (بوسیله داربست ها و..)
گروه های اصلی محیط های کشت هایدروپونیک براساس منشا های زیر تشکیل شده است
۱-محیط کشت مشتق از سنگ
۲ـ محیط کشت مشتق از مواد ساختگی یا مصنوعی
۳ـ محیط کشت مشتق از مواد آلی
مشخصات عمومی
محیط های کشت هایدرپونیک عوما ساخته شده از مواد جامدی هستند که میتوان از آنها به جای خاک استفاده کرد مانند محیط های کشت در مواد دانه بندی شده یا کشت در پشم سنگ
خصوصیات کلی یک محیط کشت عبارت است از
۱ـ از نظر شیمیایی خنثی باشد
۲ـ همچنین از نظر شیمیایی پایدار یاشد
۳ـ پاک وتمیز باشد
۴ـ به حد کافی دارای ظرفیت نگهداری آب باشد
۵ـ به حد کافی دارای ظرفیت نگهداری هوا باشد
۶ـ ضمن آنکه بتواند به سهولت و به نحوی مطلوب آب را تخلیه نماید مشکلات ناشی از پدید آمدن حالت غرقاب در آن ایجاد نشود
۷ـ از ظرفیت بافری خوبی برخوردار باشد این امر به قابلیت مقاومت محیط کشت در برابرتغییرات PHتگی دارد
۸ـ ترجیحا بهتر است که ظرفیت تبادل کاتیونی آن دستخوش کمترین تغییرات شود
نشاء کاری
سبزیجات حاصل از نشا را می توان زودتر از آنهایی که از دانه روئیده اند، برداشت نمود. پرورش دهندگانی که از نشا استفاده می کنند، می توانند از بازارهای اول فصل بهرمند شوند و زمان لازم برای تولید یک محصول را کاهش دهند که به آن ها این اجازه را می دهد تا کشت دوم و سوم را در طی یک فصل رشد تولید نمایند. نشاهایی که در گلخانه پرورش می یابند را می توان بطور موثری در مقابل تنش محیطی، عوامل بیماریزا و آفات حشره ای حفظ نمود. نشاها می توانند به پرورش دهندگان اجازه دهند تا ملاک های نزدیک به واقعیت، شکل دهی مطلوب و سن فیزیولوژیکی یکسان گیاهان را در داخل بلوک های مزرعه ایجاد نمایند.
درصورتیکه قیمت دانه بالا باشد، ممکن است استفاده از نشا، هزینۀ ایجاد یک کشت سبزی را کاهش دهد، چرا که بذر کمتری استفاده می شود و نیاز به تنک کردن و وجین زودهنگام را برطرف می کند. همچنین، نشاها اجازه می دهند تا از کود و آب آبیاری استفادۀ موثرتری در طی مراحل اولیۀ رشد شود.
نشاکاری، هم نیروی کار و هم سرمایۀ بیشتری را طلب می کند. تولید موفق نشا نیازمند ابزار پرورشی ضد عفونی شده، کنترل دما و نور، مدیریت کارآمد آفات و امراض، و اقدامات بهداشتی مناسب است.
سازگاری گیاه
موقعیکه گیاهچه ها از گلخانه به مزرعه منتقل می شوند، دچار "شک نشا" (یک رکود رشد) می شوند. اینکه، یک گیاه با چه سرعتی بر این شک غلبه کند و خود را با زمین وفق دهد، بستگی دارد به نوع گیاه، شرایط محیطی، کیفیت نشاهای تولید شده، آماده سازی زمین، و رفتاری که در طی فرآیند نشاکاری با آن می شود.
انواع گیاهان مختلف، تفاوت زیادی در وفق پذیری با نشا کاری دارند. وفق پذیری یک گیاه برای نشا کاری با توجه به سرعتی که ریشه های آسیب دیدۀ آن در طی نشا کاری، مجدداً ریشه بزنند و اینکه گیاه به رشد متعارف برسد؛ تعیین می شود. انواع سبزیجاتی که با نشا کاری بخوبی وفق می پذیرند از این قراراند: گوجه فرنگی، کاهو، کلم پیچ، کلم های دگمه ای و کلم سیاه.
کرفس، پیاز، فلفل، بادنجان و گل کلم وفق پذیری متوسطی با نشاکاری دارند. اما نشاکاری آنها موفق است. کدوئیان، لگوم ها و ذرت شیرین ریشه زایی مجدد بسیار کندی دارند اما درصورتیکه مزاحمت ریشه حداقل باشد، نشا کاری موفق است. بعنوان مثال، هندوانۀ بی دانه یکی از کدوئیانی است که سالانه در هزاران ایکر نشا می شود. محصولات نشایی راست ریشه از قبیل انواع شلغم، چغندر و هویج معمولاً منجر به تغییر شکل طبیعی ریشه و عوارض ناخوشایند گسترش ریشه می شوند.
صدمات ریشه ای نشا
درصورتیکه نشاها در پشته ها، جعبه های کاشت، ظروف تخت، یا سینی های جداگانه پرورش داده شوند، در طی برداشتن گیاهان از ظرف یا خاک، برخی از ریشه ها آسیب می بینند. نشاهایی که از طریق اقدامات ذیل تولید می شوند، شک نشا کمتری را تجربه کرده و سریعتر تثبیت می شوند:
· گیاهانی که فاصلۀ زیادی از هم دارند و عمیق کشت می شوند با رقابت کمتری مواجه باشند.
· گیاهان بطور انفرادی پرورش یابند تا از پیچیدن ریشه در گیاهان مجاور هم جلوگیری شود.
· نشاهای تولیدی باید در موقع نشا کاری با خاک ریشه، تماس داشته باشند.
· گیاهچه ها باید تا سن مطلوبشان برای نشا کاری، رشد یابند.
· از هرس نمودن یا خشک کردن اندام های هوایی یا ریشه اجتناب شود.
درصورتیکه نشا های ریشه- لخت از خاک کشیده شوند و همچنین درصورتیکه ریشه ها عمداً هرس شوند، بیشترین صدمه [به آنها] وارد می شود. سیستم های تولید نشا سینی انفرادی، بهم ریختگی تماس ریشه با خاک را به حداقل می رساند. اما برخی صدمات در صورتی رخ می دهند که گیاهان از سینی ها کشیده شوند. کمترین صدمات، با ظروف فشردۀ تورب (گلدان های توربی) رخ می دهد. چراکه ظروف گیاهچه هم همراه نشا در زمین کشت می شود.
ظروف نشا
سال ها پیش، نشاها در گلدان های سفالی، دانه های تورب یا گلدان های توربی تولید می شدند. امروزه اغلب نشاها در سینی های polystyrene یا پلاستیکی پرورش می یابند. اغلب این سینی ها دارای حجره هایی به شکل مخروط یا هرم معکوس هستند که به سمت کف باریک می شود. سینی هایی با حجره های 1.5 اینچ معمولاً دارای 128 حجره در هر سینی بوده و سینی هایی با حجره های 2.5 اینچ، تقریباً 72 حجره در هر سینی دارند. حجره های کوچکتر، هزینه های تولید و اندازۀ نشا را کاهش می دهند؛ اما از آنجا که نشای حاصل از حجرۀ کوچک، ترتیب ریشه ای بسیار کوچکتری دارد؛ بخش اعظمی از ارتباط ریشه- خاک در موقع کشیدن، بهم می ریزد. حجره های کوچک همچنین زود رسی و کیفیت نشا را کاهش می دهند. وفق پذیری گیاه با نشا کاری و توانایی آن برای بازگشت سریع به رشد متعارف در زمین، توجهات مهمی در موقع تعیین مطلوب ترین اندازۀ حجره هستند.
از آنجا که سینی های نشا، مجدداً مورد استفاده قرار می گیرند؛ می باید پس از هر بار مصرف، تمیز شده تا از شیوع امراض جلوگیری شود. ظروف را می توان با بخار یا محلول های بهداشتی ضد عفونی کرد. درصورتیکه شستشوی بهداشتی بطور ناقصی سینی ها را تمیز کند یا اینکه ظروف پس از شستشو کاملاً هوادهی نشده باشند؛ مشکلات رخ می دهند. باید سینی ها را پس از مصرف تمیز کرد و شست تا هیچ مخلوط کشتی در سینی ها باقی نماند. سپس باید سینی ها را بخار دهی نمود یا بوسیلۀ یک محلول بهداشتی توصیه شد، تمیز شوند. نمایندۀ امر کشاورزی شما یا یک مشاور مجاز کنترل آفات می تواند در مورد موادی که در کشور شما برای تمیز کردن سینی های نشا توصیه می شوند؛ تجویز انجام دهد. پس از امور تمیز نمودن، سینی ها را با آب خالص بشوئید و اجازه دهید تا سینی ها هوا خشک شوند تا از انتقال هر گونه مواد بهداشتی که ممکن است منجر به سمی شدن کشت های بعدی شود، جلوگیری شود. تعبیه های پلاستیکی یکبار مصرف موجود برای بعضی سینی های polystyrene درز های ناشی از تمیز کردن با بخار را پوشش می دهند، عمر سینی را افزایش داده و برداشتن گیاهان را راحت تر می کنند.
مخلوط کشت
یک مخلوط کشت برای انجام سه کار مورد استفاده قرار می گیرد: برای گیاه پشتیبانی ایجاد می کند، آب و مواد غذایی را حفظ می کند، و به ریشه اجازه می دهد تا گاز ها مبادله شوند. در انتخاب یک مخلوط کشت، چگالی حجمی و پتانسیل تهویه بسیار مورد اهمیت قرار می گیرد. با افزایش اندازۀ ذرات مخلوط، افزایش اندازۀ حجرۀ سینی و کنترل دقیق روابط آب- خاک، می توان تهویۀ ریشه را افزایش داد.
لازم است که مخلوط کشت گلخانه عاری از هر گونه تخم حشرات، عوامل بیماری زا، نماتد ها و علف های هرز شود. اغلب مخلوط های تجاری نشا از پیش ضد عفونی شده اند. اجزای اصلی مخلوط های پرورش، معمولاً پیت موس اسفناگوم، پرلیت، ورمیکولیت و یک عامل مرطوب کننده هستند. دیگر اجزایی که ممکن است وجود داشته باشند؛ شن شسته، پوست فرآوری شدۀ درخت، کود گیاهی و دیگر ذرات جامد زنده را در بر می گیرد. اغلب مخلوط های تجاری نشا بصورت دانه های ریزی درآمده اند تا پر کردن حجره های کوچک را تسهیل بخشیده و جوانه زنی بذر مناسب باشد. مخلوط های مورد استفاده برای بستر سازی گیاهان یا خاک گلدانی، معمولاً درشت بافت هستند. مخلوطی را انتخاب کنید که به خوبی زهکشی شود و تهویۀ کافی برای رشد موفق ریشه ر فراهم آورد. اما ظرفیت نگهداری آبی آن تصحیح شده باشد.
ممکن است مخلوط های تجاری غنی از عناصر غذایی راه انداز و یا از آن فقیر آن باشند. مخلوط هایی که کود های کند آزاد شونده دارند؛ حق انتخاب پرورش دهنده را مبنی بر رشد کند گیاه با مضایقه کردن مواد غذایی از بین می برند. از خاک های مزرعه ای برای افزایش یا اصلاح مخلوط های ضد عفونی شدۀ کشت استفاده نکنید. این خاک، معمولاً زهکشی ضعیفی دارد و اغلب، آلوده به عوامل بیماری زا و تخم علف هرز می باشد. هیچ مخلوط کشتی بطور منفرد برای تمامی موقعیت ها، از همه بهتر نیست.
روش های تولید نشا
سه روشی که برای تولید نشا مورد استفادۀ پرورش دهندگان سبزی در کالیفرنیا مورد استفاده قرار می گیرد بدین قرار اند: نشاهای مظروف پرورش گلخانه ای، تولید زمینی نشا با پوشش های ردیفی و بسترهای گرم، و تولید مزرعه ای نشا در زمین باز.
گلخانه ای: تولید نشاهای مظروف گلخانه ای متداول ترین و موفق ترین روش نشا کاری مورد استفاده در کالیفرنیا می باشد. این روش معمولاً شامل استفاده از ریل های T آلومینیمی است (شکل آنها در برش عرضی، بصورت T معکوس است). این ریل ها به دقت فاصله داده شده اند تا لبه های سینی های نشا را در گلخانه، نگه دارند. سینی ها بطور دستی یا ماشینی با مخلوط کشت، پر می شوند. بذور بطور دستی یا توسط ماشین های بذر کار خلأئی که یک عدد بذر را در هر حجرۀ سینی قرار می دهند. در تمیزی دستان و ابزارآلات مورد استفاده در تولید نشا و کشت باید دقت نمود.
زمینی: بسترهای گرم. سابقاً، تولید زمینی نشا از بسترهای گرم برای تولید نشا (قلمه) های سیب زمینی شیرین استفاده می کرده اند. یک گودال کنده شده و با مواد آلی در حال تجزیه ای که گرما تولید می کند؛ پر می شود. مادۀآلی با لایۀ نرمی از خاک پوشانده می شود. سیب زمینی های شیرین بدقت بر روی لایۀ نرم خاکی قرار می گیرند که موادآلی را می پوشاند و از خاک اضافی برای پوشاندن سیب زمینی های شیرین و پر کردن گودال استفاده می شود. از تونل های پلاستیکی برای پوشاندن بسترها استفاده می شود. تقریباً 500 پوند سیب زمینی شیرین با اندازۀ متوسط قلمه های کافی برای 1 ایکر را تولید می کند.
زمینی: زمین. تولید نشاهای ریشه لخت در تولید سبزیجات توصیه نمی شود. مزایای نشاهای گلخانه ای پرورش داده شده در ظرف به مطلوبیت بیشتر و بهبود محصول دهی کلی بر هزینۀ افزوده تولیدشان غالب می شود. نشاهای ریشه لخت تولید شده در زمین کم هزینه تر از نشاهای پرورش داده شده در ظرف هستند. اما نشاهای ریشه لخت به این خوبی، مجدداً تثبیت نمی شوند.
تولید نشاهای ریشه لخت نیازمند محلی است که از بادهای زیاد در امان باشد و خاک بخوبی زهکشی شود و عاری از بیماری، نماتد و علف هرز باشد. بذر بر روی ردیف هایی کشت می شود که 6 تا 12 اینچ از هم فاصله داشته و فاصلۀ بین بذور بر روی ردیف با توجه به نوع گیاه از 1 تا 5 اینچ متغیر است. آبیاری بارانی و پوشش های ردیفی شناور برای حفاظت از سرمازدگی، مورد استفاده قرار می گیرند. نشاهای ریشه لخت پیش از برداشت از بسترهای خزانه زیر برشی می شوند. زیر برش کردن و جابجایی های متعدد، تارهای کشندۀ ریشه را پاره کرده، گیاهان جوان را زخمی می کند و امراض را گسترش می دهد.
آبیاری و کود دهی
آبیاری و کود دهی مناسب، در کنار هم، نشاهای سالم و خوش فرمی را تولید می کند که بلافاصله پس از نشا کاری مجدداً مستقر می شوند. بکارگیری بیش از حد آب و کود، گیاهانی درشت و سست تولید می کند که در معرض امراض و آفات حشره ای هستند. استرس های آبی و غذایی، روش های مهمی هستند که بمنظور تغییر اندازه، شکل و سرعت رشد نشا و سخت شدن گیاهچه ها؛ قبل از نشا کاری در مزرعه بکار می روند.
در گلخانه ها، کودهای قابل حل در محلول موجود مواد غذایی حل می شوند که در فرآیندی بنام کودآب دهی در آب آبیاری سنجیده می شود. اگر بذر در مخلوطی کشت شده که دارای کودهای راه انداز است؛ کودآب دهی برای 2 تا 3 هفته به تعویق می افتد. در غیر اینصورت، باید کودآب دهی را در مرحلۀ اول برگ های حقیقی رشد گیاه، آغاز نمود. محلول غذایی را باید تا وقتی برای سینی های نشا ادامه داد که شروع به بیرون آمدن نماید. که این، به ما این اطمینان را می دهد که سینی ها به اندازۀ کافی، از مواد غذایی دریافت کرده اند و از تشکیل نمک ها جلوگیری می کند. اغلب، محلول های غذایی ای بکار می روند که غلظت مواد غذایی لازم برای هر کودآب دهی منفرد را کاهش دهد.
در اغلب روش ها، کودآب دهی روزانه ارجحیت دارد. برای کودآب دهی روزانه با غلظت های حدود 15 تا 30ppm ، نیتروژن شروع کنید و درصورت لزوم، غلظت را تغییر دهید. به مرور از نسبت های بیشتر نیتروژن برای گوجه فرنگی، فلفل، و محصولات کلمی، و از نسبت های کمتر برای کدوئیان، استفاده کنید. اگر نمی توانید کودآب دهی ها را بطور روزانه انجام دهید. لیکن باید نشاها را حداقل یکبار در هفته با غلظت های حدودppm200 کود دهی کنید. فقط باید کودهای قابل حل در آب را برای ساخت محلول های غذایی، بکار برید. از 30 اونس (هر اونس معادل28 گرم است) نیترات آمونیوم و 4 اونس نیترات پتاسیم در 100 گالن آب؛ برای یک محلول غذایی استفاده کنید. که شامل ppm100 نیتروژن و پتاسیم می باشد. با 10.5 اونس کود 12-12-12 محلول 100 گالن آب، محلول غذایی شامل ppm100، نیتروژن، فسفر و پتاسیم می شود.
اگر کودهای کامل N-P-K از قبیل 12-12-12 یا 20-20-20 در کودآب دهی نشا استفاده شود. محلول موجود کودی باید قبل از مصرف در یک شیشۀ دهن گشاد تست شود. محلول موجود کودی را با آب آبیاری مخلوط کنید تا مطمئن شوید که فسفر داخل ترکیب، ته نشین نشده یا لخته نبندد. آخرین محلول کودآب دهی باید در یک آبیاری بارانی، بر روی گیاهان کمی تست شود تا مطمئن شویم که هیچ گیاه سوزی ای (آسیب رسیدن به گیاه) رخ نمی دهد.
افزایش نور و دی اکسید کربن
افزایش دی اکسید کربن و نور دهی اضافی نشان داده است که بر رشد نشا در گلخانه می افزاید. این عوامل می توانند به پرورش دهندگان کمک کنند تا نشاهای با کیفیتی تولید کنند، در حالیکه طول روز بسیار کوتاه، تولید را محدود می کند. در تولید تجاری نشا، غنی سازی CO2، فقط در عرض های شمالی جغرافیایی مزایای بالقوه ای دارد؛ چرا که گلخانه ها برای بخش مهمی از روز بسته اند. نور دهی اضافی فقط در مناطقی که برق گران نیست و حرارت حاصل از لامپ ها به کاهش هزینه های دیگر گرمایی کمک می کند؛ مفید است.
سن نشا
نشا کاری در مرحلۀ اول دانهالی، شک نشا را کاهش می دهد. بسیاری از نشاها ممکن است به یک سن فیزیولوژیکی برسند که در آن، رشد زایشی شروع می شود تا رشد رویشی. گلدهی قبل از بلوغ بسیاری از نشاهای مسن میوه زودتر می دهد. اما مقدار محصول آن را کم می کند چرا که گیاهان بسیار کوچک اند. در صورتیکه گیاهان بدون صدمه رسیدن به تماس خاک به ریشه برداشت می شوند. سینی های حجره ای نیازمند شرایط ریشه تنیده کندی هستند. نشاهای ریشه تنیده، معمولاً بسیار کندتر از نشاهای جوانتر دوباره مستقر می شوند. بعضی اوقات لازمست نشاهای گلخانه از بذوری که در جدول 1 لیست شده اند، پرورش یابند.
جدول1. زمان مورد نیاز برای رشد نشا از دانه در گلخانه
کنگر فرنگی | 7-6 | کاهو | 7-5 |
کلم بروکلی | 7-5 | طالبی | 4-3 |
کلم پیچ | 7-5 | پیاز | 12-10 |
گل کلم | 7-5 | فلفل | 8-6 |
کرفس | 12-10 | کدوی تابستانی | 4-3 |
خیار | 4-3 | سیب زمینی | 7-5 |
بادمجان | 8-6 | هندوانه | 4-3 |
مدیریت آفات و بیماری ها
یک گلخانۀ گرم و مرطوب، محیط مناسبی را برای رشد بیماری های گیاهی فراهم می کند. دانه های تمیز و استریل، سینی های استریل و اقدامات بهداشتی مناسب در سطح گلخانه، قسمت های مهم در تولیدات نشاکاری هستند. رطوبت نسبی کم داخل گلخانه نیز به کنترل بیماری ها کمک می کند. آبیاری و کود دهی تنها باید زمانی بکار برده شود که شاخ و برگ گیاهان بتواند به سرعت خشک شود. اجازه ندهید که کارگران در گلخانه دخانیات استعمال نمایند و قبل از آنکه دستان خود را در الکل بشویند با گیاهان تماس داشته باشند. اسپری پاشی گیاهان داخل سینی ها با "باسیلوس تورینژنیس" (BT) قبل از نشا کاری آنها در مزرعه، یک راه کار ضروری برای جلوگیری از حملۀ حشرات "لپیدوپتروس" در روزهای اول داخل مزرعه است. راهکارهای مدیریت تلفیقی آفات (IPM) روی شبکه جهانی وب در وب سایت IPM دانشگاه کالیفرنیا قابل دسترسی است.
http ://www.ipm.ucdavis.edu
برس زنی نشاها
تراکم زیاد نشاها در سینی ها باعث طویل شدن سریع ساقۀ گیاهان می شود. این مورد، سبب تولید گیاهانی با ساقه های بلند و ضعیف که مستعد شکستگی در طول نشا کاری هستند؛ می شود. برس زنی (تحریک مکانیکی گیاهچه ها) باعث کاهش طول ساقه در طول رشد گیاه می شود. تحقیقات روی سیب زمینی نشان داده است که ده نوبت برس زنی آرام(که با یک برس چوبی تمیز و به آرامی به قسمت بالایی گیاهچه ها زده شده است )در هر روز از شروع رسیدن به ارتفاع 52/2 اینچ (6cm ) بطور قابل توجهی ارتفاع نشا را کاهش می دهد گیاهان مورد مطالعه ای که برس می شدند؛ هر روز 12/0 اینچ (6mm) و بقیه هر روز 24/0 اینچ(mm3) رشد می کردند. ارتفاع نهایی بصورت مستقیم با تعداد دفعات دریافت برس زنی توسط گیاه ارتباط داشت. برس زنی درمورد خانواده solanaceous (شامل سیب زمینی فلفل و بادمجان ) بطور موفقیت آمیزی انجام شده ولی در مورد کدوئیان که نسبت به برس زنی حساس و آسیب پذیرند باید مراقب بود.
مقاوم سازی نشاها
مقاوم سازی عبارت است از قراردادن گیاهان نشا در درجه حرارت و رطوبت های کمتر و بیشتر به منظور اینکه در برابر استرس های مزرعه تحمل بیشتری داشته باشند مقام سازی، آبداری نشاها را کاهش می دهد؛ روزنه های آنها را می بندد و خروج بخار از آنها را کاهش می دهد و تعادل هورمونی آنها را تغییر می دهد (افزایش ابسایزیک اسید ABA). که همه اینها سرعت رشد را افزایش می دهد. بعد از مقام سازی گیاهان باید همواره قبل از نشا کاری بطور کامل آب دریافت کنند. مقام سازی زیاد گیاهان انرژی ذخیره شده در آنها را خارج می کند. درجه مقاوم سازی باید با توجه به شرایط محیطی و مزرعه در نظر گرفته شود شرایط مطلوب نشا کاری و آماده سازی صحیح مزرعه نیاز به مقاوم سازی را کاهش می دهد.
آرایش شاخ و برگ و ریشه
آرایش شاخ و برگ وریشۀ نشا یک روش قدیمی است که عموماً بد تعبیر شده است و تقریباً همواره زیان آور است. قصد مطلوب، کاهش از دست دادن آب و رطوبتی است که توسط برگ ها تقاضا می شود. در واقعیت منبعی از فتوسنتز (انرژی گیاه) از بین می رود. با این حال، باقیماندۀ فتوسنتز برای رشد جوانه در دوباره سازی ریشه مصرف می شود. در بعضی مواقع، آرایش شاخ و برگ، لازم و ضروری می شود. هنگامی که نشا کاری باید به تأخیر بیفتد، آرایش شاخ و برگ می تواند انتخاب درست و لازمی برای نگهداری گیاه تا زمان نشا کاری باشد.
آبیاری نشاها
در نشا کاری باید به یکی از دو صورت استفاده شود. یا باید مزرعه فوراً قبل از نشا کاری آبیاری شود و یا اینکه باید، آب داخل سوراخ نشا کاری همراه با نشا ریخته شود. برقراری دوبارۀ نشا هنگامی که آب در محیط اطراف ریشۀ نشا بکار برده می شود؛ بهبود می یابد. این عمل، ذخیرۀ آب موقتی را فراهم می کند و به ذرات خاک برای تماس نزدیک تر با ریشه کمک می کند. برای رشد میانه گیاه باید یک لایه از خاک مزرعه برای جلوگیری از تلف شدن رطوبت استفاده شود.
آب دهی و قرار دهی نشا در عمق مناسب؛ برداشت نشا را درخشکی مزرعه بطور قابل توجهی کاهش می دهد. سوراخ های نشا کاری باید دارای اندازه و عمق مناسبی باشند تا بدون صدمه زدن به نشا؛ اجازۀ قرارگیری در سوراخ را به آن بدهد. خمیدگی ریشه ها در طول نشا کاری (ریشۀJ شکل) می تواند سبب برقراری آهسته تر نشا و کاهش زود رسی آن شود. نشا های با طول بلند سیستم ریشه، اغلب باید در یک شیار کوچکتر از خود قرار داده شوند و با خاک پوشانده شوند. این روش (ریشه هایL شکل) نسبت به قطع سیستم ریشه برای آسانتر شدن کاربرد آن ارجحیت دارد.
افزایش ناچیزی در عمق کاشت توسط یک داروی محرک رشد در بعضی از محصولات سبزیجات نشان داده می شود. مقدار استاندارد عموماً در نشای سیب زمینی و فلفل (پائین اولین برگ کامل) رشد و عملکرد سریعتر را افزایش می دهد.
محلول های کود دهی اولیه
محلول های رقیق از کودهای محلول در آب معمولاً در زمان نشا کاری بمنظور تحریک رشد سریع استفاده می شود. استفاده از آب اغلب بیشتر از مواد غذایی به گیاه کمک می کند. محلول های اولیه بصورت معمولی حاوی مقادیر کم P, N و K و مقادیر متنوعی از ریز مغذی ها می باشد. استفاده از کودهای کنستانتره در نشا کاری می تواند به ریشه آسیب بزند و باعث استرس آب در نشا شود.
ضد تعرق
باقی ماندن درست تعادل آبی در نشا برای بقا و برقراری نشا در خاک مهم است. ضد تعرق می تواند اتلاف آب را در سطح برگ ها بوسیلۀ بسته شدن روزنه ها یا ایجاد سد فیزیکی در برابر تلف شدن آب کاهش دهد. اگر شما از ضد تعرق استفاده نمائید. آن ها را قبل از خارج کردن نشاها از درون سینی هایشان بکار برید.